Mehnat muhofazasi va ekologiya

 
Suvga cho`kkanda birinchi yordam 
Suv ombori, kanal va shu kabi gidroinshootlarda ishlovchi xodim, suza bilishi, 
eshkak esha olishi, qayiqni boshqara olishi kerak. SHu bilan bir qatorda cho`kkan 
odamni qutqarib, birinchi yordam ko`rsatishni ham bilishi zarur. Suvga cho`kayotgan 
kishiga yordam berish uchun iloji boricha uning orqa elkasi tomonidan kelib sochidan 
yoki kiyimda bo`lsa uning elkasidan tortib suvdan chiqarish zarur. Agar 
cho`kayotgan kishi qutqarayotgan kishi harakatiga xalaqit bersa, unda qutqarayotgan 
odam bu holatdan tezroq qutulib, yordamni davom ettirishi kerak. 
Suvdan chiqarib olingan kishini terisi ko`karib, tomirlari shishgan bo`lsa, 
qutqarilgan kishining boshini ko`kragidan past qilib, qorni bilan yordam berayotgan 
kishining bukilgan tizzasiga yotqiziladi. So`ngra barmoqqa dastrumol yoki toza doka 
o`rab uning og‘zi va tomog‘i begona narsalardan tozalanib tashlanadi. Keyin orqa 
elkasi tomondan ikki kurak o`rtasi bosiladi, shunda o`pka, oshqozonga tushgan suvlar 
tashqariga chiqishi kerak. Bu ishni tezda amalga oshirilmasa cho`kkan odam ichidagi 
suvlar 4-5 minutdan keyin qonga o`tib u halok bo`lishi mumkin. 

---

118 
Agar suvdan qutqarilgan kishining terisi oqargan bo`lsa, uning nafas yo`llariga 
suv kirmaganligini bildiradi. Bunday holda zudlik bilan sun`iy nafas berish va yurak 
uqalanishi zarur. 
Tuproq ostida qolgan kishiga dastlabki yordam 
Tuproq bilan ko`milib qolgan kishi juda og‘ir axvolga tushib qolishi mumkin. 
CHunki kishining tuproq bosgan joylaridagi yumshoq to`qimalarida zaharli moddalar 
yig‘ilib qoladi. Tuproq bosgan kishi qutqarilgandan so`ng yig‘ilgan zahar uni qon 
oqimiga qo`shilib yurak, buyrak va jigarning ish faoliyatini buzilishiga sabab bo`ladi. 
Organizm zaharlanishi natijasida kishi halok bo`lishi mumkin. Tuproq ostidan tezlik 
bilan qutqarib olingan kishiga dastlabki yordam uning axvoliga qarab amalga 
oshiriladi ya`ni: 
-avalombor nafas yo`llari tozalanib nafas olmayotgan bo`lsa sun`iy nafas 
oldiriladi; 
-zarur hollarda yurak massaj qilinadi; 
-tanada jarohatlar bo`lsa muolaja qildinadi. 
Dastlabki yordam berilayotgan kishi tanasini iloji boricha sovutmaslikka 
harakat qilish kerak. Buning uchun spirt yoki uksus bilan badan ishqalanadi, badanni 
issiq suv solingan idish yoki rezina xaltali isitkich yordamida isitish mumkin emas.