Mehnat muhofazasi va ekologiya

Elektr tokidan jarohatlanganda birinchi tibbiy yordam ko`rsatish 
Ishlab chiqarishda, halokatlarda yoki tabiiy ofat sodir bo`lganda ko`pincha 
odamlarni tok urib shikastlanishi mumkin. Bunday hol shikastlangan kishilar va 
qutqaruv ishlarini olib borayotganlar bilan ham yuz berishi mumkin. 
Elektr tokidan shikastlangan kishi organizmining ayrim joylarida umumiy 
yoki mahalliy o`zgarishlar yuz beradi: teri kuyishi, yumshoq tuqimalarning kuyishi, 
asab tizimini ishdan chikishi, nafas olishning to`xtab qolishi va shu kabilar. 
Insonlarni kuchlanish ostidagi mashina, mexanizm va qurilmalarning tok 
o`tkazuvchi qismlariga tegishi muskulni ixtiyorsiz ravishda qisqarishiga olib keladi 
va bu holatdan jarohatlangan shaxsning o`zi chiqa olmaydi. Bunday holatda birinchi 
navbatda elektr qurilmasini tok manbasidan ajratish talab etiladi. Agar elektr shkaflari 
uzoqda joylashgan bo`lsa, elektr simini quruq yog‘och dastali bolta yoki boshqa jihoz 
bilan qirqish mumkin.
Kuchlanish 1000 Vgacha bo`lgan elektr toki ta`siridan qutqarishda quruq
taxta, arqon, yog‘och kaltak, rezina, dielektrik qo`lqop yoki tok o`tkazmaydigan
boshqa materiallardan, kuchlanish 1000V dan ortiq bo`lsa maxsus shtanga va 

---

114 
ombirlardan foydalanish zarur. Qutqarayotgan kishi ham albatta elektrlik qo`lqop va 
rezina poyabzal kiyib olishi kerak. 
elektr toki ajratilgach jarohatlangan shaxsni qulay va yumshoq o`rindiqga 
yotqizish va pul‘s urishini, nafas olishini, ko`z qorachig‘i holatini tekshirish hamda 
bir vaqtda vrachga xabar berish zarur. Jarohatlangan kishi hushsiz yoki hushida 
bo`lishi, lekin pul‘s urishi va nafas olishi mavjud bo`lishi mumkin. Agar pul‘s urishi 
va nafas olishi mavjud bo`lib, u xushsiz bo`lsa kiyimlarini echish, toza havo kirishini 
ta`minlash, yuziga suv purkash va tanasini isitish kerak. Jarohatlangan shaxs hushsiz 
bo`lib, pul‘s urishi va nafas olishi sezilmasa unga sun`iy nafas berish va yuragini 
uqalash qilish kerak.