Mehnat muhofazasi va ekologiya kafedrasi



Download 1,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/37
Sana03.07.2022
Hajmi1,94 Mb.
#737070
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   37
Bog'liq
Эргономика1

ISHDAN MAQSAD: 
Qo‟lning asosiy vazifalarida biri bu panjalar bilan 
manipulyatsion harakatlarni amalga oshirishdir, buning uchun qo‟lning
ma‟lum holatlari uchun erkinlik va qulayliklar lozim. Qo‟l harakatlari 
kinematikasi bo‟yicha ko‟p ilmiy maqolalar chop etilgan. 2-rasmda qo‟l 
harakatining bir necha xil variantlari keltirilgan. 
Barcha harakat turlari maishiy hayot va mehnat qilganda foydalanilmaydi,
shu sababga ko‟ra faqat ushlash turi bilan tanishamiz. Тo‟ladan kelgan ayollarda
4-seminar Ishi
.
.
Qо‘l xarakati. Qо‘l asbobini 
ushlash usullari.


25 
ozg‟in ayollarga nisbatan burilish radiuslari kichikdir. Qo‟lning 30 ta
erkinlik darajasining 22 tasi kaft va barmo qlarga to‟g‟ri keladi. Shu sababli
ham kaft va barmoqlar bilan turli xil harakat va ushlash harakatlarini amalga 
oshirish mumkin. Kaft harakatlariini ushlash va changalmaslik harakatlari
mavjud, ushlash harakatida buyumni yoki uning biror qismi kaft yoki 
barmoqlar bilan ushlab olinadi. Ushlab olmaslik harakatlariiga yozuv
mashinasi, kassa apparati, pianino hamda boshqa musiqa asboblarida o‟ynash,
shuningdek buyumlarni artish va boshqalar misol bo‟ladi. a-yelka bo‟g‟imlari
orqali gorizontal tekislikda harakatlanish; b-tirsakni bukibharakatlanish; c-
barmoqlarni bukish; d-bosh barmoq bilan harakatni amalga oshirish; e-panja
bilan harakatni amalga oshirish; f-kaftni ochib va yopib harakatlanish;
gkaftni yuqori va chapga harakati. Ushlashni bir necha usullari mavjud.
Тadqiqotchi olim Byusse ta‟rifi bo‟yicha ushlashlar 6 kategoriyaga bo‟linadi. 
Ayrim adabiyotlarda ularning 9 yoki 12 turlari keltirilgan. Oddiy qilib
aytganda ushlashlar ikki guruhga bo‟linadi: kuch ostida amalga oshadigan va 
aniq usul.Amalda foydalanishga qulay bo‟lgan ushlash klassifikatsiyasi I. 
Mateev va S. Bankovlar tomonidan taqdim etilgan. Bu klassifikatsiya bo‟yicha 
changalash turlari 3-rasmida keltirilgan. 
Quchoqli ushlash Silindrik ushlash (3.a-rasm). Bunda kaft va barmoqlar butun
yuza bo‟ylab silindrsimon buyumni qoplab oladi va bosh barmoq uning atrofida 
halqa hosil qiladi.Sferik ushlash (3.b -rasm). Bosh barmoq, barmoqlar va
panja kafti yuzalari to‟liqligicha sferiksimon buyumni qoplab oladi.Mushtli
ushlash (3.c-rasm). Bunda ingichka buyum mushtli changalanadi va bosh 
barmoq kolgan barmoklar ustiga joylashib, ushlash kuchini oshiradi, Bu
turdagi ushlash tez charchatadi, chunki uni uzoq vaqt tutib bo‟lmaydi. Ilmoqli
ushlash (3.d -rasm). Bu turdagi ushlashda bosh barmoq ishtirok etmaydi. 
Bunda II-V barmoqlar ishtirok etadi va bug‟inlarda bukiladi. Bu ushlash
nisbatan passiv bo‟lib, bunda buyum ma‟lum vaqt ilmoqda ilingandek osilib 
turadi. Bu usul asosan ayrim turdagi tortqi va dastaklardan foydalanilganda 
qo‟llaniladi.Qo‟l uchida ushlashBarmoq uchida ushlash (3.e -rasm). Biror bir 
mayda buyum olinganda bosh barmoquchi ko‟rsatish barmog‟ining uchiga
tegadi, misol uchun igna yoki tugmacha ushlashda. Bu ushlash sezgili ushlash 
deb ataladi.Palmar ushlash (palmaris lotincha so‟z bo‟lib, kaft so‟zini
anglatadi) (3.h-rasm). Bosh barmoq ikki-ko‟rsatish va o‟rta barmoqqa
qarama-qarshi joylashadi. Bunday ushlash qalam, pinset, qoshiq va boshqalarni
ushlashda qo‟llaniladi. Bu usulni qo‟l uchida ushlashda kuch ishlatish kerak 
bo‟lgan hollarda ishlatiladi. 


26 
Yon tomondan ushlash Kalit ushlash (3.f-rasm). Ingichka buyum, masalan kalit 
yoki tangani ushlashda bosh barmoq va ko‟rsatish barmog‟ining yon tomoni
bilan ushlanadi-qulfga solingan kalitni aylantirishdagi an‟anaviy ushlashdir. 
Qaychilii ushlash (3.g-rasm). Bu ushlashda buyum ikki qo‟shni barmoqlarning, 
ko‟p hollarda kursatgich va o‟rta barmoqlar ishtirokida amalga oshiriladi,
misol uchun sigretani ushlashda. Тurli ushlashlarning samaradorligi turlichadir. 
Masalan mushtli ushlashda qo‟l tez toliqadi, aksincha ilmoqli ushlashda qo‟l
yordamida uzoq vaqt davomida chemodan yoki portfelni ko‟tarish mumkin, 
lekin qo‟l tez toliqmaydi. Yuqorida ko‟rib chiqilgan ushlashlar turli asboblar
dastagining tuzilishi har xil bo‟lishini talab etadi. Ko‟pincha bir turdagi
ushlashga moslashgan asbob dastagi boshqa turdagi ushlash uchun to‟gri 
kelmaydi.Qo‘l uchlari zanjirining kuch tavsifi Qo‟l zanjirlari kuch
xarakteristikalariga bog‟liq bo‟ladi: sarflanayotgan kuchning yo‟nalishiga
(o‟zidan itarish, tortish, aylanma harakat va hokazo); kuch ta‟sir qilish
yuzasiga (sagital, frontal); qo‟lning holati, bunda bo‟g‟imlar orasidagi 
burchak asosiy rolni o‟ynaydi. 


27 
Yelka va tirsak bo‘g‘imlaridagi kuchlar. 4-rasmda turli burchaklar uchun 
erkak kishining yelka va tirsaklarida sodir bo‟ladigan kuchlarning o‟rtacha
miqdori keltirilgan. Ayollar shu bo‟g‟imlarda hosil bo‟ladigan kuch miqdori 
erkaklarda hosil bo‟ladigan kuchlar miqdoridan taxminan 20% ga kamdir.
Ko‟p o‟tkazilgan ilmiy tadqiqotlar shuni tasdiqlaydiki, qo‟l zanjiri uchlarida
hosil bo‟lguvchi kuch va momentning miqdori ularning yo‟nalishi, tana
holati va qo‟l uchlarining holatiga bog‟liqdir. Bu ma‟lumotlarni ish asboblari
va boshqarish pultlarini loyihalarini yaratishga hisobga olinsa, yaratilgan
asboblarda oson foydalaniladi, ya‟ni qo‟l charchashi kamayadi va o‟ta qulay 
bo‟ladi.Panja kuchlari. Barmoq kuchlari. Panja kuchlari tavsifi manual
(panjaviy) dinamometrlar yordamida aniqlanadi. Bunda muskullarning
izometrik qisqarishida maksimal ushlash kuchi aniqlanadi.Shunday o‟lchashlar
natijasida olingan ma‟lumotlar shuni ko‟rsatadiki, bu kuchning qiymati
erkaklar uchun 455…386 N, ayollar uchun esa 280…230 N ga teng. Тurli
xil ushlashlarda kuchlar miqdori turlichadir (3-jadval.) Ushlash kuchi miqdori
kuch qo‟yilish nuqtasi va changallanayotgan buyumning yo‟g‟onligiga 
bog‟liqdir. Ushlashning masofasi 45 mm bo‟lsa afzalroq bo‟ladi. Agar bu
masofani 10…40 mm ga uzaytirsak, ushlash kuchi 9 marta ortadi. Keyinchalik 
uning uzunligini 45…85 mm gacha oshirsak ushlash kuchini pasayishi ro‟y
beradi (4-jadval). Bu ma‟lumotlar dinamometr dastalari o‟zaro parallel
joylashganda olingan. Agar ular o‟zaro qiyshiq burchak ostida joylashgan
bo‟lsa (yassi jag‟li va o‟tkir tishli omburlarni ishlatganda) eng optimal 
masofalar 5-rasmda keltirilgan. Ushlash kuchi miqdoriga bilak holatining
qanday ta‟sir etishi 5-jadvalda keltirilgan. Qachonki bilak bo‟g‟imlar 30-
40oburchakka bukilsa, kuch maksimal qiymati erishadi.Bu faktlardan ushlash
kuch ishlatish bilan bog‟lik bulgan asbob muruvvati va boshqarish dastaklarining
yo‟gonligini tanlashda va ularni optimal joylashtirishda foydalanish mumkin. 


28 
Ushlash kuchi miqdori alohida olingan barmoqlarning kuch imkoniyatlariga 
bog‟liqdir. Bu imkoniyatlar bosh barmoq bilan juft holda maxsus
dinamometrlarni ishlatish orqali aniqlanadi. Olingan ma‟lumotlar shuni 
ko‟rsatdiki, o‟ng panja birinchi barmog‟ining kuchi 83 N ga, chap panja uchun esa 
72 N, ayollar uchun esa bevosita 62 va 58 N ga tengdir. Alohida olingan 
barmoqlar orasidagi ushlash kuchlari nisbatan deyarli bir xildir. Eng maksimal
ushlash kuchlari bosh va kursatish, bosh barmoq va III barmoqlar orasida paydo 
bo‟ladi. 


29 

Download 1,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish