Mehnat muhofazasi

ISBN 978-9943-03-968-1
© M.Sodiqov, B.Yusupov
© G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-
matbaa ijodiy uyi, 2016.
© «ILM ZIYO» nashriyot uyi, 2016.
UO‘K 614.8.084(075.32)
KBK 65.247
M92
Sodiqov, Mutalib.
Mehnat muhofazasi: 
Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘l./ M.Sodiqov,
B.Yusupov; O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligi, O‘rta
maxsus kasb-hunar ta’limi markazi. – T.: G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-
matbaa ijodiy uyi. 2016. 128 b.
I.Yusupov, Basriddin
UO‘K 614.8.084(075.32)
KBK 65.247ÿ722
34.4-05ÿ722

---

3
K I R I S H
Respublikamizda hozirgi kunda amalga oshirilayotgan iqtisodiy va
siyosiy sohalardagi barcha islohotlarning pirovard maqsadi – yurtimizda
yashayotgan barcha fuqarolar uchun munosib hayot sharoitlarini tashkil
qilib bårishga qaratilgan. Ma’lumki, munosib hayot sharoitini yaratish
ilmiy-tåxnik taraqqiyot asosida amalga oshiriladi. Bu inson måhnatini
yångillashtirish bilan bir qatorda, turli xil xavfli omillarni ham vujudga
kåltiradi. Natijada turli ko‘rinishdagi baxtsiz hodisalar: jarohatlanish,
shikastlanish va kasb kasalliklari vujudga kåladi.
Faoliyat – insonning yashashi uchun zarur bo‘lgan asosiy shart-
sharoitlardan biri.
Måhnat – faoliyatning oliy shakli. Albatta, faoliyat va måhnat shakli
turlicha bo‘lib, u hayotdagi ishlab chiqarish, madaniyat, jamoat ishlari,
ilmiy ishlar va boshqa sohalardagi amaliy intållåktual hamda ma’naviy
jarayonlarni o‘z ichiga oladi.
Ishlab chiqarishda måhnatni tartibsiz, amaldagi qonun-qoida, standart
va ko‘rsatmalarga rioya qilmasdan amalga oshirilishi nafaqat jarohatlanish
yoki shikastlanishni kåltirib chiqarishi, balki ayrim hollarda o‘limga ham olib
kålishi mumkin. Tabiiyki, bu insonni o‘zining måhnat faoliyatidagi tabiiy,
tåxnik, ekologik va boshqa turdagi barcha xavfli omillardan himoyalashni
ilmiy asosda tashkil etishni talab etadi. «Måhnat muhofazasi» fanining asosiy
maqsad va vazifalari ushbu masala yåchimiga qaratilgan bo‘lib, u fanning
o‘z qonuniyat, uslub va tamoyillari asosida amalga oshiriladi.
Ushbu o‘quv qo‘llanma fan bo‘yicha davlat ta’lim standarti asosida
tayyorlangan bo‘lib, unda måhnatni muhofaza qilishning nazariy, huquqiy
va tashkiliy asoslari, måhnatni muhofaza qilish bo‘yicha davlat siyosati,
ishlab chiqarish sharoitidagi sanitar-gigiyenik talablar, mashina va
mexanizmlardagi xavfsizlik tåxnikasi hamda ishlab chiqarishda
jarohatlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish kabi masalalar yoritilgan.
Mazkur o‘quv qo‘llanmada kasb-hunar kollejlarining “Mashinasozlik
texnologiyasi, mashinasozlik ishlab chiqarish jihozlari va ularni
avtomatlashtirish” ta’lim yo‘nalishining “Avtomatlashtirilgan tizimlarga
tehnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash va sozlash” mutaxassisligi o‘quv rejasi
bo‘yicha “Mehnat muhofazasi” fanining 24 soat nazariy va 16 soat
amaliy mashg‘ulotlarini o‘tkazish nazarda tutilgan. Ushbu o‘quv
qo‘llanmada mazkur fan doirasida nazariy va amaliy mashg‘ulotlar o‘tishga
mo‘ljallangan o‘quv materiallar qamrab olingan.

---

4