Mehnat muhafazasi

3-Laboratoriya Ishi. Ishlab chiqarish xonalari va ish joylaridagi havoda bо‘lgan zararli gazlar miqdorini aniqlash.

ISHDAN MAQSAD: Havo tarkibida bo‘lgan chang miqdorini
amaliy jihatdan aniqlash va respirator samaradorligini baholash
bo‘yicha tajriba orttirish.
Bajariladigan vazifalar: Changning turlari va ularning zararli xususiyatlari bilan tanishish. Sanitar meyor tomonidan turli changlarga belgilangan eng yuqori yo‘l qo‘yiladigan konsentratsiyalar va ularning xavflilik sinflari bilan tanishish. Havodagi chang miqdorini gravimetrik (massasini o‘lchash) uslubda aniqlashda ishlatiladigan asbob-uskunalar va ularning vazifalari bilan tanishish. Ishlab chiqarish xonalari va ish joylaridagi havo tarkibida bo‘lgan chang miqdorini aniqlash. Olingan natijalarni sanitar meyor talabi bilan taqqoslash va xulosa qilish. Zarur holatda havo tarkibidagi chang miqdorini talab darajasiga keltirish uchun tadbirlar ishlab chiqish. Respirator samaradorligini baholash bo‘yicha tajriba o‘tkazish. Ishni bajarishdagi texnika xavfsizligi talablari. 1. Тajriba o‘tkazishdan oldin talabalar texnika xavfsizligi yo‘riqnomasidan o‘tishi kerak. 2. Butun tajriba o‘tkazish jarayoni ma’sul shaxs nazorati ostida olib borilishi kerak. 3. Uskunani tarmoqga ruxsatsiz ulash mumkin emas. 4. Uskunada tajriba o‘tkazish sxemasini yig‘ish ishlari aspirator kuchlanishdan ajratilgan holatdagina olib borilishi shart. 5. Aspiratorni yerga ulash simining butunligini tekshirish lozim. 6. Yig‘ilgan tajriba o‘tkazish sxemasi o‘qituvchi tomonidan nazorat qilinishi lozim. 7. Nazoratdan keyin faqat o‘qituvchining ruxsati bilangina uskunani ishga tushirish lozim. 8. Тajriba o‘tkazish vaqtida aspiratorning kuchlanish ostidagi ochiq metall qismlarga tegish taqiqlanadi. 9. Uskunada ajratish ishlarini o‘tkazish faqat kuchlanish uzilgandan keyinginga ruxsat qilinadi. 10. Тajriba tugashi bilan uskuna tarmoqdan ajratilishi lozim. 11. Ishdan keyin ish o‘rni talab darajasida tartibga keltirilishi lozim. Тajriba o‘tkazish uchun zarur asbob - uskunalar va materiallar. 1. Changlatish uskunasi, 1 ta. 2. Тaxta changi, 0,5 kg. 3. Elektr aspirator, 1 ta. 4. AFA-VP-10 yoki AFA-VP-18 turidagi filtrlar, 5 ta. 5. Allonj, 1 ta. 6. Rezina shlang, 1,5 m. 7. Respirator, 1 ta. 8. Konussimon nasadka, 1 ta. 9. Laboratoriya analitik tarozisi, VLA-200g-M, 1 ta. 10. Spirtli yoki simobli termometr, 1 ta. 11. Barometr-aneroid (shkalasi mm.sim.ust.), 1 ta. 12. Sekundomer, 1 ta. 13. Pinset, 2 ta. 14. Polietilen qopchalar.
Bizning jamiyatimizda changning salomatlikka va umuman atrof-muhitga ta'siriga minimal e'tibor beriladi. Biroq, Yevropa va AQShda ko'plab tadqiqotlar olib borildi. Birinchisi, 2002-2004 yillarda Italiyaning 13 shahrida o'tkazilgan. PM10 changining qiymati 26,3 mkg / m³ dan 61,1 mkg / m³ gacha. Tarkibida 20 mkg / m³ dan yuqori bo'lgan chang tufayli halok bo'lganlar soni yiliga 8220 yoki 30 yoshdan oshgan aholi uchun (baxtsiz hodisalar bundan mustasno) vafot etganlarning umumiy sonidan 9 % ni tashkil etdi. Bu asosan o'pka saratonidan o'lim (yiliga 742 holat), yurak xuruji (2562), insult (329). Shuningdek, yurak-qon tomir kasalliklari va nafas olish kasalliklari. Barcha kasalliklarning 84 foizi yuqumli-virusli (havo) yo'l orqali yuqadi; 2006 yildan 2011 yilgacha mamlakatimizda bronxial astma bilan kasallanganlar soni ikki baravar ko'paydi, shu bilan birga, mutaxassislarning fikriga ko'ra, bronxial astma bilan og'rigan bemorlarning haqiqiy soni rasmiy ma'lumotlarga qaraganda 5-6 baravar ko'p.
Ishlab chiqarish xonalari va ish o‘rinlari havosi ko‘p hollarda texnologik jarayonlarda qo‘llaniladigan zararli gazlar, aerozollar va zaharli va zararli moddalarning bug‘lari bilan ifloslanadi. Bu ishlab chiqarishdagi tashkiliy, texnik va boshqa sabablar tufayli sodir bo‘ladi. Masalan, meliorativ mashinalarni ta’mirlash korxonalarining detallarni yuvish, gaz va elektr payvandlash, temirchilik, akkumulyatorlarni zaryadlash va boshqa xonalarida neft mahsulotlari, kislotalar, ishqorlar bug‘lari va boshqa turli xil zararli gaz va bug‘lar hosil bo‘lib ishlovchilar sog‘lig‘i va ish qobiliyatiga salbiy ta’sir qiladi.
Zaharli moddalar organizmga nafas olish organlari, oshqozonichak, teri va boshqa organlar orqali o‘tishi mumkin. Organizmga kirgan moddalar tezda tarqalib hayotiy zarur organlardan yurak, bosh miya, jigar va buyrakda to‘plana boshlaydi.


Ko‘pgina zaharli moddalar haroratning ko‘tarilishi bilan suyuq holatdan bug‘simon holatga o‘tib nafas yo‘llari orqali organizmga o‘tadi. O‘pkaning nafas olish yuzasi 100 kv.m ga yaqin bo‘lib, uchuvchi moddalar u orqali havo bilan qonga so‘riladi. Keyin katta qon aylanish sistemasiga o‘tadi va ta’sir kuchi oshadi. Avtomobil benzini xona haroratida 1 kv.m yuzadan 400 g/sek tezlik bilan bug‘lanadi va boshqa neft mahsulotlariga qaraganda ko‘proq zaharlaydi. Benzinning havodagi 3-4 g/kub.m miqdori 2-3 minutdan keyin yo‘talishni, ko‘zdan yosh oqishini, chayqalib yurishni keltirib chiqaradi, 30-40 g/kub.m miqdori esa 3-4 marta nafas olgandan keyin odamni zaharlab, xushidan ketkazadi.

Suv va qishloq xo‘jaligida bajariladigan juda ko‘p texnologik jarayonlarni va ishlarni bajarishda inson organizmiga salbiy ta’sir qiluvchi chang hosil bo‘ladi. Masalan, chang yer-tuproq ishlarini bajarishda, tuproqqa ishlov berishda, yer tekislashda, kanallar va ariqlarni aktiv ishchi organga ega bo‘lgan meliorativ mashinalar bilan qazishda, qurilish ishlarida, yetishtirilgan hosilni yig‘ishtirib olishda, transport ishlarini bajarishda va boshqa ishlarda amalga oshirishda juda jadal ravishda ajralib chiqadi. Chang deb har qanday modda va jismlarning havoda muallaq holda uchib yurgan mayda zarrachalariga aytiladi. Havoda uchib yurgan chang aerozol deb, yuzaga cho‘kkani esa aerogel deb ham aytiladi. Tuzilish boyicha chang: parchalanish aerozoli, maydalash yoki silliqlash, elakdan o'tkazish, burish, arralash, to'ldirish natijasida hosil bo'ladi; kondensatsiya aerozoli bug'lanish natijasida qattiq zarralar kondensatsiyalanadi; yonish mahsulotlari (tutun), havoda qattiq zarralar paydo bo'lishi bilan yonish natijasida. Changning kelib chiqishi: eriydigan (shakar, un chang ) erimaydigan (oqartiruvchi chang ) suvda va boshqa suyuqliklarda, shu jumladan biologik muhitda (qon, limfa, me'da shirasi va boshqalar). Organizmga ta'siri bo'yicha chang: zaharli, tarkibida SiO2; toksik bo'lmagan, kremniysiz


Kelib chiqishi boyicha chang uchta asosiy kichik guruhlarga bo'linadi:
1. Organik:
Tabiiy (sabzavot, yog'och, paxta va hayvon - suyak, jun);
Sun'iy (plastik chang, rezina, qatronlar, bo'yoqlar va boshqa sintetik
moddalar).
2. Noorganik:
Metall (po'lat, mis, qo'rg'oshin);
Mineral (qum, ohaktosh, tsement).
3. Aralashtirilgan.
O’lchamlari boyicha chang uch guruhga bo'linadi:
1) ko'rinadigan (10 mikrondan ortiq) ko'rinadigan (zarracha hajmi);
2) mikroskopik (0,25-10 mkm);
3) ultramikroskopik (0,25 mikrondan kam).