Мехнат фаолиятининг физиологик асослари

 
Harakat apparati
.
 
Mashq qilish tufayli mushaklardagi tarkibiy qayta qurish, 
gipertrofiya qolati morfologik tomondan keng ko`lamda o`rganilgan.Bu vaqtda 
tana mushaklarining funksional holati ham o`zgaradi. Bulardan tashqari, mashq 
qilish tufayli tana mushaklarida proprioretseptor sezgi mukammal-lashadi, ish 
qobiliyati oshib boradi. Suyaklarda ham sezilarli o`zgarishlar ro`y beradi, 
suyakning yuza qismida g’adir-budirlik paydo bo`ladi, suyakning ko`ndalang 
kesimi uzayadi, suyak pardasi ancha-muncha qalinlashadi, uning mexanik mustah-
kamligi oshadi. 
Og’ir jismoniy mashq bajarganda fiziologik ko`rsatkichlar
.
Organizmning 
mashq qilganligi uning standart yuklamalarga nisbatan reaktsiyasidan tashqari 
o`ziga xos maksimal yuklamalarga nisbatan munosabati bilan ham aniqlanadi. 
Maksimal yuklamalar organizmning ishni bajara olmasdan qolish darajasiga 
(nihoyatda charchab qolguncha) borishi bilan belgilanadi. Uni laboratoriya 
sharoitida yoki tabiiy holatda ham amalga oshirish mumkin. SHu yo`l bilan 
organizmning funksional rezerv zahirasi imkoniyatlarini hisoblash mumkin. 
Yurak-qon tomirlar tizimi va qon.
 
Maksimal suratda bajariladigan jismoniy 
yuklamaga sportchi va sportchi bo`lmaganlarda ham yurak-qon tomirlari tizimi bir 
xil reaksiya berishi mumkin (yurak urish soni ikkalasida ham minutiga 190-220 
atrofida). Lekin sportchilarda bir vaqtning o`zida yurakning sistolik hajmi katta 
bo`ladi (qorinchalardagi qonning rezerv hajmi hisobiga).
Sportchilar yuragining minutlik hajmi maksimal ish bajarganda tinch 
turgandagiga nisbatan 10 martagacha oshishi mumkin. Sistolik bosim sportchilarda 
maksimal yuklama bajarilganida tezroq maksimumga erishib (180-220 mm 
sim.ust), ish oxirigacha saqlanishi mumkin. Diastolik bosim ko`p o`zgarishga 
uchramaydi va bu o`zgarishlar sport bilan shug’ullangan va shug’ullanmaganlarda 
bir xil bo`lishi mumkin.

---

55 
Maksimal yuklama bajarish mushaklarda moddalar almashinuvini kuchaytirib 
qoldiq moddalariing to`planishiga olib keladi va natijada bu moddalarning miqtsori 
qonda ko`payib ketadi (masalan, sut kislotasi). Sportchilarning qonida sut 
kislotasining miqdori 300 mg% ga borganda ham ular ishni davom ettirishi 
mumkin. Sport bilan shug’ullanmaganlarda esa qonda sut kislotasining miqdori bu 
darajada oshganida ishni to`xtatishga majbur bo`ladi.Yana uzoq masofalarga 
yugurish qonda glyukoza miqdorini keskin kamaytirib yuborishi mumkin. 
Sportchilar qonida glyukoza miqdori 50mg% bo`lganida ham ular ishni davom 
egtira oladi. Sport bilan shug’ullanmaganlar esa bu ahvolda ishni davom ettira 
olmaydilar.Nafas olish a`zolari