Mehnat resurslari mulkchilik shakli belgisi bo„yicha asosan 2-ta
katta guruhga: davlat va nodavlat sektorida band bo„lganlarga
bo„linadi. Lekin nodavlat sektori o„z navbatida: hissadorlik jamiyatlari,
ijara
korxonalari, xususiy korxonalar va dehqon xo„jaliklariga
guruhlanib o„rganiladi. Bunday guruhlash natijasida aholining asosiy
qismi qanday mulkchilik tasarrufida ishlayotgani va uning tarkibi
qanday o„zgarayotganligi aniqlanadi va tahlil qilinadi. Ma‟lumotlarga
qaraganda hozir mehnat resurslarining 82,5% dan ko„prog„i (2016-yil)
nodavlat sektor xo„jaliklarida band va bu hissa yildan-yilga oshib
bormoqda.
Mehnat resurslari quyidagi vaqtlarda ko„payishi mumkin:
16 yoshga to„lgan yoshlar hisobiga;
Ishga jalb qilingan nafaqachilar hisobiga (shu
jumladan imtiyozli
nafaqaga chiqqanlar ham);
Shu hududga boshqa yerlardan kelib, ishga qabul qilinganlar
hisobiga.
Bu ko„rsatkichlarning har birining koeffitsientlarini aniqlab,
ularning mehnat resurslarining ko„payishiga ta‟sirini o„rganish
mumkin. 16 yoshni to„ldirgan yoshlar hisobiga
mehnat resurslarining
ko„payish koeffitsienti (YOQ
16
) 16 yoshni to„ldirgan yoshlar sonini
mehnat yoshidagi mehnatga layoqatli aholi soniga bo„lib topiladi.
MLA
Yo
k
Yo
1000
16
16
Bu yerda
MLA
= mehnatga layoqatli aholi soni.
Bu ko„rsatkich har yili 16 yoshga to„lgan yoshlar hisobiga
iqtisodiy
faol
aholi
soni
qanchalik
ko„payishini bildiradi.
Respublikamizda yoshlar ko„p, demak bu ko„rsatkich Respublikamizda
MDH davlatlriga nisbatan ancha yuqori bo„ladi.
Ishga jalb qilingan nafaqachilar koeffitsienti (NK) ishga qabul
qilingan nafaqachilar sonini (IN) mehnat yoshidagi mehnatga layoqatli
aholi soniga bo„lib topiladi.
;
1000
MLA
IN
NK
Bu ko„rsatkich
nafaqaga chiqqan, lekin tajribali, yuqori malakali
xodimlardan unumli foydalanish bilan birga,
ularning moddiy va
manaviy ehtiyojlarini yaxshilash borasidagi ishlarni bildiradi.
Hududga ko„chib kelgan va ishga qabul qilinganlar koeffitsienti
(HKIQ) hududga ko„chib kelib, ishga qabul qilinganlar sonini (HKIQ)
mehnat yoshdagi mehnatga layoqatli (MLA) aholi soniga bo„lib
topiladi
;
1000
MLA
HKIQ
HKIQ
Bu ko„rsatkich hududda mehnat resurslari migratsiya natijasida
mehnat resurslari qanchalik ko„payganligini bildiradi.
Mehnat resurslari turli sabablarga asosan kamayishi mumkin,
ularning asosiylari quyidagilar:
Mehnat qilish yoshidan o„tib, nafaqaga chiqadiganlar;
Ushbu yilda mehnat
yoshida vafot etganlar;
Shu hududdan boshqa yerlarga ko„chib ketganlar va shu
kabilar.
Bu ko„rsatkichlarning mutloq miqdorlarini va koeffitsientlarini ham
aniqlash mutkin. Ko„rsatkichlarning mutloq miqdorlarini aniqlash
tushinarli statistikda qayd qilinadi. Ularning
koeffitsientlari ularning
mutloq miqdorlarini mehnat yoshidagi mehnatga layoqatli aholi
(MLA) soniga bo„lib (promillda) topiladi.
Mehnat resurslaridan foydalanish bo„yicha mehnat resurslari balansi
tuziladi. Unda bir tomondan mehnat resurslari soni ko„rsatilsa ikkinchi
tomondan ularning foydalanishi xalq xo„jaligi tarmoqlari bo„yicha
bandlar o„quvchi-talabalar va ishsizlar ko„rsatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: