Mehmonxonalarda axborot kommunikatsion tizimlar

WIMP    -    interfeys
    quyidagicha    izohlanadi:    Windows  (oyna),    Image 
(obraz),    Menu(menyu),    Pointer(ko‘rsatkich).  Ekranda    dasturlarni    bildiruvchi  
obrazlar    va    harakatlar    menyusi    ko‘rinib    turadi.  Ulardan    birortasini    tanlash  
uchun  ko‘rsatkichdan  foydalaniladi. 
Paket texnologiya 
SILK 
Dialogli 
texnologiya 
Buyruqli 
WIMP 
Ko‘p dasturli 
OT 
Tarmoqli 
texnologiya 
Bir dasturli OT 
Ko‘p foydala-
nuvchili OT 

---

 
74 
SILK – interfeys 
– Speech (nutq), Image (tasvir), Language (til),  Knowledge 
(bilim). SILK – interfeysdan  foydalanishda  ekranda  nutqli  buyruq asosida  bir  
qidiruv  obrazidan  boshqasiga  mantiqiy  semantik  aloqalar  asosida o‘tiladi. 
Operatsion  tizimlar  (OT)    bir    dasturli    va  ko‘p  dasturli,  ko‘p  
foydalanuvchililarga    ajratiladi.    Bir    dasturli    OTga    MSDOS  ni    misol  qilish  
mumkin. Ko‘p  dasturli  OTlar  (UNIX, Windows, DOS 7,0 ,  OS/2  va  hokazo)  
bir    vaqtda    bir    necha    qo‘shimchalardan    foydalanishga    imkon    beradi.  Ular  
vaqtni  taqsimlash  algoritmi  bo‘yicha  farqlanadi. Agar  bir  dasturli  OT lar  paket 
va  dialog  rejimida ishlasa,  ko‘p  dasturli   OTlarda  ko‘rsatilgan  rejimlarning har  
ikkalasi  joylashishi  mumkin.  Bu    tizimlar  paket  va  dialogli  texnologiyani  
ta’minlaydi. 
Ko‘pchilik  ta’minlovchi  va  funksional  texnologiyalardan    boshqaruvchilar 
vositachisiz foydalanishlari mumkin. Bunda  foydalanuvchilar  u  yoki  bu  texno-
logiyaning  qo‘llanilish  ketma-ketligini o‘zgartirishlari  mumkin. Shunday   qilib,  
funksional  axborot texnologiyalarining  ishlash  jarayonida  foydalanuvchilarning  
qatnashishi    yoki  qatnashmasligiga    qarab    axborot  tizimlari  paketli  va  dialogli  
texnologiyalarga  ajratiladi. 
Paket  rejimda  hal  qilinadigan  iqtisodiy  masalalar quyidagi  xususiyatlari  
bilan  xarakterlanadi: 
-masalaning    yechilish    algoritmi    mavjud,    uni    yechish    jarayoni    inson 
aralashuvini  talab  qilmaydi; 
-kiritiladigan    va  chiqariladigan    axborot  hajmi    katta  hamda  ularning    asosiy  
qismi  magnit  disklarda  saqlanadi; 
-hisoblash  fayllardagi  yozuvlarning  asosiy qismi  uchun  bajariladi; 
-ma’lumotlar  hajmi katta, shu bois masalalarni yechish ko‘p vaqt talab qiladi; 
-masalalar  berilgan davriylik  bo‘yicha yechiladi. 
Dialog    rejim    paket  rejimga    muqobil    emas,    balki    uning    rivojlantirilgan  
ko‘rinishidir.  Agar    paket  rejimini  qo‘llash    masalani    hal    qilish    jarayonida 
foydalanuvchining  aralashuvini  kamaytirsa,  dialog  rejimi  ma’lumotlarni  qayta 
ishlashda operatsiyalarning qat’iy ketma-ketlikda bajarilishini bekor qiladi (agar bu 

---

 
75 
predmet  texnologiyadan  kelib  chiqadigan  zaruriyat    bo‘lmasa).  Axborot  
texnologiyalar    o‘zaro    bog‘lanish    darajasiga    ko‘ra    ham    farqlanadi.  Ular  turli 
texnik    vositalar  (disketli  va  tarmoqli  bog‘lanish)  orqali    amalga    oshirilishi  
mumkin,    shuningdek  ma’lumotlarni    qayta    ishlash  va  saqlashda  turlicha  
konsepsiyalaridan    foydalanish    mumkin:    taqsimlangan    ma’lumotlar    bazasi    va  
taqsimlangan  ma’lumotlarga  ishlov berish. 
 
Axborot texnologiyalari o‘zaro ta’siri bo‘yicha ham tasniflanadi va bu tasnif 
texnik vositalar orqali amalga oshiriladi: disketali va tarmoqli ta’sirchanlik hamda 
taqsimlangan  texnologiyalarning  turlari  bo‘yicha,  ya’ni  taqsimlangan  axborot 
bazasi va ma’lumotlarning taqsimlangan qayta ishlash uslubi.  
Axborot texnologiyalarining o‘zaro  bog‘liqligi bo‘yicha tasnifi