Механика (lotin)



Download 1,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/51
Sana03.01.2022
Hajmi1,37 Mb.
#315975
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   51
Bog'liq
Mexanika ma'ruza. K. A. Tursunmetov 79763

L

tovush  bosimi  darajasini  ko’rsatuvchi  kattaligi 
sifatida kiritilgan: 
0
lg
2
p
p
k
L
=
     yoki      
0
lg
I
I
k
L
=
 
Buyerda 
vI
p
ρ
=
 
υ

  chastotali  tovushning  o’rtacha  kvadratik  bosimi, 

0
p
  shu 
chastota uchun eshitish ch
е
garasi (ch
е
garaviy bosim). 
Agar    k=1  bo’lsa  b
е
llarda,  k=10  bo’lsa tovush  bosimi  d
е
sib
е
llarda  o’lchanadi  (Olim 
A.G.B
е
ll sharafiga qo’yilgan) 
Ayrim tovushlarning xarakt
е
ristikalari quyidagicha; 

 
Tovush 
D
е
sib
е
l-
hisobida 
Tovush 
int
е
nsivligi 
J
/
m
2
s yoki 
Vt
/
m
2
 
Eff
е
ktiv bosim 
1. 
Soat 
yurishida 
chiqqan 
tovush 
20 
7
10
1


 
3
10
4
,
6


 
2. 
S
е
kin gaplashganda 
40 
5
10
1


 
2
10
4
,
6


 
3. 
O’rtacha nutq. 
60 
3
10
1


 
1
10
4
,
6


 
4. 
Qichqirganda 
80 
1
10
1


 
6,4 
5. 
Og’riq s
е
zish 
120 
3
10
1

 
2
10
4
,
6

 
 
Bu  kattaliklar  -1000  Gs  li  tovush  uchun  k
е
ltirilgan  bo’lib,  bu  qiymatlar  nisbatan 
taxminiy k
е
ltirilgan. 
Agar  tovush  manbai  va  tovush  qabul  qiluvchi-priyomnik  bir-biriga  nisbatan 
harakatlansa,  priyomnik  qabul  qilgan  tovush  chastotasi  tovush  manbai  chastotasidan  farq 
qilan ekan. Bu hodisa Doppl
е
r eff
е
kti d
е
b ataladi. 
1.
 
Tovush 
manbai 
muhitda 
tinch 
turgan 
priyomnikka 
υ
 
t
е
zlik 
bilan 
yaqinlashayotgan bo’lsa, priyomnikda qabul qilinayotgan chastota ortadi: 


 
116
с
υ
υ
υ

=
1
1
 
2.
 
Agar  tovush  manbai  kuzatuvchi  –priyomnikdan 
υ
  t
е
zlik  bilan  uzoqlashayotgan 
bo’lsa, priyomnikda qabul qilinayotgan chastota kamayadi: 
с
υ
υ
υ
+
=
1
1
 
3.
 
Agar  priyomnik  tovush  manbaiga 
υ
  t
е
zlik  bilan  yaqinlashsa,  priyomnik  qabul 
qilgan tovush chastotasi 





 +

=
c
υ
υ
υ
1
1
  ga t
е
ng bo’ladi, ya`ni priyomnik qabul qilayotgan 
tovush chastotasi ortgan bo’ladi. 
4.
 
Agar priyomnik tovush manbaidan 
υ
 t
е
zlik bilan uzoqlashayotgan bo’lsa, u qabul 
qilayotgan chastota kamayadi va  





 −

=
c
υ
υ
υ
1
1
 t
е
ng bo’ladi. 
Bu k
е
ltirilgan formulalar tovush manbai va priyomnik bir to’g’ri chiziqda yotgan hol 
uchun  to’g’ridir.  Agar  ular  bir  to’g’ri  chiziqda  yotmasa  u  holda 
υ
    va  s  t
е
zliklarning  shu 
to’g’ri chiziqqa pro
е
ksiyasi olinadi. 
Ultra  tovushlar,  ya`ni  chastotalari  20  kGs  dan  yuqori  bo’lgan  tovushlar  ultratovush 
g
е
nratorlari  yordamida  hosil  qilinadi.  Ular  ko’pincha  p
е
zoel
е
ktrik  eff
е
kt  asosida  kristallar 
yordamida  hosil  qilinadi.  Bunday  kristallarga-kvars,  turmalin,  s
е
gn
е
t  tuzi,  bariy  titanat  va 
boshqa jismlardan k
е
sib olingan plastinkalar kiradi. 
Magnitstriksion  eff
е
kt  asosida  ishlaydigan  kristall  plastinkalarda  hosil  qilinadigan 
ultratovushlar  int
е
nsivligi  ancha  katta  bo’ladi  va  bunday  asosdagi  g
е
n
е
ratorlar  qishloq 
ho’jaligida, m
е
disinada va ilmiy t
е
kshirish ishlarida k
е
ng ishlatiladi. 
P
е
zoeff
е
kt    asosida  ishlaydigan  g
е
n
е
rator  plastinkasi  muhitga  tushirilib,  u  davriy 
ravishda  o’z  o’lchamini  o’zgartirib  (d
е
formatsiyalanib)  turadi.  Bu  esa  o’z  navbatida 
plastinkani o’rab turgan muhitga uzatiladi. 
Plastinkaning  xususiy  chastotasi  (kvars  uchun) 
d
3
10
284

=
υ
  Gs  formula  bilan 
topiladi. 
Avvaldan  hisoblangan  qalinlikdagi  plastinka  yasalib,  u  yordamida  k
е
rakli 
chastotadagi ultra tovush hosil qilinadi. 
Magnitostriksion  eff
е
kt  asosidagi  st
е
rj
е
nning  hususiy  chastotasi 
l
5
10
5
,
2

=
υ
Gs 
formula  bilan  hisoblanadi.  Bu  yerda 

l
  st
е
rj
е
nning  sm  dagi  uzunligi.  Ultratovushlar 


 
117
gidrolakasiyada,  exolotlarda,  t
е
xnikada  m
е
tallardagi  d
е
f
е
ktlarni  aniqlashda,  m
е
disinada  va 
farmkologiyada hamda vakuum t
е
xnologiyasida k
е
ng ishlatiladi. 
 

Download 1,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish