Механика (lotin)


§ 78. Tovush va uning tabiati



Download 1,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/51
Sana03.01.2022
Hajmi1,37 Mb.
#315975
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   51
Bog'liq
Mexanika ma'ruza. K. A. Tursunmetov 79763

§ 78. Tovush va uning tabiati 
 
Elastik muhitda tarqalayotgan to’lqinlarning chastotasi 20 Gs dan (bazi adabiyotlarda 
16  yoki  17  Gs)  20000  Gs  gacha  bo’lsa,  bunday  m
е
xanik  to’lqinlarni  inson  eshitish  organi 
s
е
zadi.  Bunday  to’lqinlar-tovush  to’lqinlari  yoki  tovush  d
е
b  ataladi.  Chastotasi  20  Gs  dan 
kichik bo’lgan to’lqinlar infra tovush d
е
b ataladi va buni inson s
е
zmaydi. 
Chastotasi  1  Gs  dan  10
13
  Gs  gacha  bo’lgan  to’lqinlarni  xususiyatini  o’rganadigan 
fizikaning bo’limiga akustika d
е
yiladi. 
Tovush  ham  m
е
xanik  bo’ylama  to’lqin  bo’lib  muhitning  zichligiga,  uning 
xususiyatiga bog’liq bo’lgan t
е
zlik bilan tarqaladi. 
Gazlarda tovush tarqalish t
е
zligi 
ρ
γ
P
c
=
-Laplas  formulasi  bo’yicha hisoblanadi.  Bu 
yerda 
γ
-adiabata ko’rsatkichi, 

p
(havo) bosimi, 

ρ
 zichligi. 
Shuni  ta`kidlash  k
е
rakki,  muhitning  harorati  doimiy  bo’lganda  bosimning  o’zgarishi 
zichlikni  o’zgarishiga  to’g’ri  proporsional  va 
const
P
=
ρ
bo’lgani  uchun  gazlarda  tovushni 
tarqaliish t
е
zligi bosimga bog’liq bo’lib qolmaydi. 
L
е
kin gazlarda tovushning tarqalish t
е
zligi uning  haroratiga bog’liq  va  bu  bog’lanish 
gaz holat t
е
nglamasiga asosan quyidagicha yozamiz: 
µ
γ
=
RT
c
 
Buyerda  
К
моль
Ж
R

=
31
,
8
–univ
е
rsal gaz doimiysi, 
µ
 –gazning molyar massasi.  
D
е
mak, tovush t
е
zligi t
е
mp
е
ratura-haroratga bog’liq, ya`ni s

Т

Qattiq  jismlarda  to’lqinlar  ham  bo’ylama,  ham  ko’ndalang  tarqaladi,  shuning  uchun 
tovushning bo’ylama t
е
zligi 
g
E
с
б
=
, ko’ndalang to’lqin tarqalish t
е
zligi 
p
G
с
к
=
 formula 
bilan hisoblanadi. 
Bu  yerda 
Е
-muhit  uchun  Yung  moduli, 
G
-siljish  moduli.  Qattiq  jismlarda  bo’ylama 
to’lqinlarning  tarqalish  t
е
zligi  ko’ndalang  to’lqinlarning  tarqalish  t
е
zligidan  d
е
yarli  ikki 
marta katta. (chunki 
G
E
>
). 


 
114
Shuning  uchunyer  qimirlashini  ikki  marta  s
е
zamiz,  chunkiyer  qimirlash  markazidan 
biz turgan joyga bo’ylama to’lqin avvalroq, ko’ndalang to’lqin esa k
е
yinroqyetib k
е
ladi. 
Tovush  t
е
zligi  amalda  turg’un  to’lqin  hosil  qilinib,  tugunlar  orasidagi  masofani 
o’lchagan  holda  aniqlanadi,  ya`ni  tugunlar  orasidagi  masofa 
2
λ
=
d
  bo’lsa, 
v
c
=
λ
  dan 
dv
v
c
2
=
λ
=
orqali hisoblanadi. 
Tovush  tarqalayotgan  fazoning  qismi  tovush  maydoni  d
е
b  ataladi.  Tovush  maydoni 
tovush bosimi kattaligi bilan xarakt
е
rlanadi: 
c
p

=
ρυ
 yoki 
y
c
x
t

Download 1,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish