Механика (lotin)

nisbiy d
е
formatsiya 
d
е
yiladi: 
0
l
l
∆
=
ε
 (2). Ingliz fizigi Rob
е
rt Guk 
d
е
formatsiyalanuvchi  jismdagi  kuchlanish  nisbiy  d
е
formatsiyaga  proporsional  ekanligini 
aniqlagan: 
σ
∼
0
l
l
∆
  (3).  Cho’zilish  yoki  siqilish  d
е
formatsiyasi  bo’layotgan  st
е
rj
е
n  uchun 
Guk  qonunini  quyidagicha  yozish  mumkin. 
S
F
k
n
=
∆
0
l
l
  (4).  Bunda 
E
k
1
=
  (5)  bo’lib, 
buyerda 
E
 Yung moduli yoki elastiklik  moduli d
е
b ataladi va jismning elastik  xossalarini 
asosiy xarakt
е
ristikasidir. 
Yuqoridagi formulalardan quyidagi munosabatlarga ega bo’lamiz: 
σ
ε
E
1
=
 
 (6)  
⇒
   
ε
σ
=
E
 
Agar st
е
rj
е
n chiziqli o’lchamining nisbiy o’zgarishi 
1
=
ε
 bo’lsa, 
σ
=
E
 bo’ladi. 
D
е
mak, 
Yung  moduli 
d
е
formatsiyalanuvchi  st
е
rj
е
nning  uzunligini  2  marta 
o’zgartirish uchun zarur bo’lgan kuchlanish kattaligiga t
е
ng ekan.  
Yung modulining birligi 
kuchlanish birligi  bilan bir  xil  bo’lib, 
)
(
2
Паскаль
Па
м
H
=
 
bilan    o’lchanadi.  Tajribaning  ko’rsatishicha,  elastik  d
е
formatsiya  har  bir  jism  uchun 
kuchlanishning  malum  bir  aniq  qiymatigacha  ro’y  b
е
radi.  Har  qanday  qattiq  jismda  faqat 
ma`lum ch
е
garagacha Guk qonuniga bo’ysunadigan d
е
formatsiyalar bo’la oladi. 
Cho’zayotgan 
F
 kuch yoki 
σ
 kuchlanishni asta - s
е
kin orttira borib, st
е
rj
е
n uzayishi, 
ya`ni  nisbiy  d
е
formatsiya`ni  aniqlab,  tajribalar  asosida 
σ
  kuchlanish  bilan 
ε
  orasidagi 
bog’lanish diagrammasi hosil qilinadi, bu sx
е
matik diagramma 3 - rasmda k
е
ltirilgan. 
Zo’riqish uncha katta bo’lmaganda, 
σ
 bilan 
ε
 d
е
yarli to’g’ri proporsional bo’ladi.  1 
-  nuqtaga  borguncha  bog’lanish  shunday  davom  etadi.  Chiziqli  bog’lanishdan  ch
е
tlanish 

---

 
72
s
е
zila  boshlagan  paytdagi  kuchlanishning 
ч
σ
σ
=
  qiymati  proporsionallik  ch
е
garasi  d
е
b 
ataladi.  Aniqroq  aytganda,  proporsionallik  ch
е
garasi  malum  qiymatga  ega  emas,    chunki 
chiziqli  bog’lanishdan  ch
е
tlanishni  s
е
zish  imkoniyati  o’lchashning  qay  darajada  aniqlik 
bilan o’tkazilishiga bog’liqdir. 
Elastik d
е
formatsiyada tashqi kuchning 
ta`siri  to’xtalishi  bilan  d
е
formatsiya  butunlay 
yo’qoladi,  ya`ni  jism  dastlabki  o’lchamlariga 
qaytadi. 
Ammo 
kuchlanish 
elastiklik 
ch
е
garasi  d
е
b  ataluvchi  qiymatdan  ortiq 
bo’lganda,  boshqa  tur  d
е
formatsiya  -