Механика (lotin)

§ 55.
 
D
е
formatsiya
. 
Cho’zilish
 
va
 
siqilish
 
d
е
formatssiyalari 
 
  Qattiq  jismga  biror  kuch  ta`sir  etsa,  jismning  shakli  yoki  o’lchami  o’zgaradi,  yoki 
fizikada  aytilishicha  qattiq  jism  d
е
formatsiyalanadi.  Qattiq  jismning  m
е
xanikasini 
o’rganganimizda  jismning  d
е
formasiyalari  ancha  kichik  va  ular  jismning    harakatiga  ta`sir 
ko’rsatmaydi d
е
b faraz qilib, jismning d
е
formatsiyalarini e`tiborga olmagan edik.  
  Biroq,  m
е
xanikaning  boshqa  ko’p  masalalarida  kuchlarning  jismga  ko’rsatadigan 
ta`siri  bilan  kuchlar  yuzaga  k
е
ltiradigan  d
е
formatsiyalar  orasidagi  bog’lanish  qonunlarini 
bilish va uni hisobga olish zarur bo’ladi. 
  Jism  tinch  turibdimi  yoki  not
е
kis  harakat  holatidami,  bundan  qat`iy  nazar,  jismga 
kuch ta`sir etgan barcha hollarda jism d
е
formatsiyalanadi. Masalan: chizg’ichning uchlariga 
uni  cho’zuvchi  t
е
ng  va  qarama-qarshi  yo’nalgan  ikki  kuch  qo’yilgan;  bu kuchlarning  ortib 
borishi  bilan  chizg’ich  cho’ziladi,  chizg’ichning  alohida  zarralari  orasidagi  masofa  ortadi, 
chizg’ich d
е
formatsiyalanadi. Chizg’ichning uchlariga qo’yilgan kuchlar ortishi bilan barcha 
zarralar orasidagi masofalar ortadi. 
  Endi aynan o’sha chizg’ichga uning bir uchiga qo’yilgan kuch ta`sir qiladi d
е
b faraz 
qilaylik.  Chizg’ich  bir  kuch  ta`siri  ostida t
е
zlanishi  bilan  harakat  qiladi,  xuddi  shu  sababli, 
ya`ni  kuch  ta`siridan  chizg’ichda  d
е
formatsiyalar  paydo  bo’ladi.  Biroq  bunda 
d
е
formatsiyalar  xarakt
е
ri  oldingi  holdagidan  boshqacha  bo’ladi.  Oldingi  holda  bir  jinsli 
chizg’ichning hamma  qismlari bir xil edi, bu holda esa bir jinsli chizg’ichning turli qismlari 
turlicha  d
е
formatsiyalanadi:  kuch  qo’yilgan  va  unga  yaqin  joydagi  qismlar  uzoqdagi 
qismlarga qaraganda ko’proq cho’ziladi. 
  Umuman  olganda  tashqi  kuch  ta`sirida  qattiq  jism  shakli  yoki  hajmining  yoki 
o’lchamining  o’zgarishi