Механика кириш

Kosmik parvozlarni amalga oshirishni Rossiyada K.E.Siolkovskiy, yevropada nemis olimi G.Obert va Amerikada R.Goddar birinchi bo’lib ko’rib chikkanlar. Bu olimlarning hisoblashlariga ko’ra yerdan kosmosga uchirilgan jismlarning harakati uch xil tezlikka bog’liq, ularni kosmik tezliklar deyiladi. Birinchi kosmik tezlik

ga teng bo’lib, sun’iy yo’ldosh bunday tezlikka ega bo’lganda, u yer atrofida doira bo’ylab harakatlanadi. Ikkinchi kosmik tezlik


ga teng bo’lib, kosmik jism V_K1 dan katta, ammo V_K2 dan kichik tezlikka ega bo’lsa, uning harakati ellips bo’yicha amalga oshadi. Jism tezligi V_K2 ga teng bo’lsa, u parabola bo’yicha harakatlanadi. Jism V_K2 dan katta tezlik bilan harakatlanganda uning orbitasi giperboladan iborat bo’ladi. YAna uchinchi kosmik tezlik ham mavjud, u quyidagiga teng:
.

Italyan olimi G.Galiley inersial sanoq sistemalarga nisbatan kuzatishlar va maxsus tajriba yo’li bilan nisbiylik prinsipini ishlab chikdi. Bu prinsipga ko’ra barcha mexanik hodisalar barcha inersial sanoq sistemalarda bir xilda ruy beradi. Galileyning nisbiylik prinsipini x o’k bo’yicha o’zgarmas tezlik V bilan harakatlanayotgan ikki sanoq sistemaga nisbatan ko’rsak, har bir sistemadan ikkinchi sistemaga utishda koordinatalarning almashtirilishi quyidagi formulalar bo’yicha bo’ladi:

X' X-Vt

Y' Y

Z' Z

t' t.

Bu formulalarga Galiley almashtirashlari deyiladi.

Kuchning jismni ko’chirishdagi ta’sirini xarakterlash uchun ish tushunchasi kiritiladi. Ish F kuchni vektor bilan xarakterlanaligan dS ko’chishga skalyar ko’paytmasi bilan o’lchanadi. Juda kichik dS ko’chish uchun