Video va audio axboroti bilan ishlash zaruriyati Multimedia vositalari asosida o‘quvchilarni o‘qitish quyidagi afzalliklarga ega:
a) berilayotagn materiallarni chuqurroq va mukammalroq o‘zlashtirish imkoniyati bor;
b) ta’lim olishing yangi sohalari bilan yaqindan aloqa qilish ishtiyoqi yanada ortadi:
v) ta’lim olish vaqtinig qisqarish natijasida, vaqtni tejash imkoniyatiga erishish;
g) olingan bilimlar kishi xotirasida uzoq muddat saqlanib, kerak bo‘lganda amaliyotda qo‘llash imkoniyatiga erishiladi.
Shuni aytib o‘tish kerakki, kadrlarni qayta tayyorlash yo‘lida Jahon Fondi, Umumjahon banki, Evropa Ittifoqi komissiyasi kabi nufuzli tashkilotlar katta tajribaga egadirlar. Biz bunga, ushbu tashkilotlar tomonidan tashkil qilingan seminar va konferensiyalarning ishtirokchisi sifatida yana bir bor ishonch hosil qildik. Avvalom bor, o‘quv jarayonida zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanish tahsinga sazovardir. O‘z o‘rnida, multimedia vositalaridan keng foydalanish yo‘lida ayrim ob’ektiv muammolar ham mavjud. Bulardan eng asosiysi– o‘quvchilar uchun kerak bo‘lgan o‘quv materiallarni, qonunlarni va boshqa ko‘rsatmalarni qo‘llanma qilib kompyuter dasturlarini ishlab chiqarishdir. Ishlab chiqilgan kompyuter dasturlarida multimedia elementlarini qo‘llash esa, kompakt disklarni (lazer disklari) qo‘llashni talab qiladi. Hozirgi kunda bunday ko‘rinishdagi kompakt disklarni respublikamizda ishlab chiqarish imkoniyati yo‘qdir. Bular ma’lum bir miqdordagi mablag‘ni oldindan jalb etishni talab qiladi. Bizning fikrimizcha, zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan o‘quvchilarga ta’lim berish va qayta tayyorlash jarayonida keng foydalanish, kelajakda etuk va yuqori malakali mutaxassislarni kamol toptiradi.
Distant uslubiasosida o‘quvchilarni o‘qitish hozirgi kunning eng rivojlanib borayotgan yo‘nalishlaridan bo‘lib, o‘qituvchi bilan o‘quvchilar ma’lum bir masofada joylashgan holda ta’lim berish tizimidir. O‘qituvchi va o‘quvchining ma’lum bir masofada joylashganligi, o‘qituvchini dars jarayonida kompyuterlar, sputnik aloqasi, kabel televideniyasi kabi vositalar asosida o‘quv ishlarni tashkil qilishni talab qiladi. Zamonaviy kompyuter texnologiyalarning tez rivojlanib borishi, ayniqsa, axborotlarni uzatish kanallarining rivojlanishi telekommunikatsiya sohasiga o‘ziga xos tarixiy o‘zgarishlar kiritmoqda. Mamlakatimizdagi barcha o‘quv yurtlarini va biznes bilan shug‘ullanayotgan kompaniyalarni distant uslubi asosida birlashtirilsa, o‘qitish jarayonini va tijorat ishlarini yanada yuqori pog‘onaga olib chiqadi.
Video va audio axboroti bilan ishlash zaruriyati ma’lumotlarning katta hajm va ularning uzatishning yuqori tezligi bilan bog‘liq ko‘plab muammolarni yuzaga keltiradi. Bu, audio- video axborotning siqiq texnologiyalarini rivojlantirish va katta sig‘imdagi jamg‘aruvchilarni yangi na’munalarini yaratishning boshlanishi bo‘ladi. Masalan, 650 Mb sig‘imli va 150 Mb/s xisoblash tezligidagi CD-ROM optik kompakt diski shu jumladandir.
Multimedia uchun zamonaviy CD-ROM texnologiyalari taqdimnomasi ilk marta 1987 yil Sietldagi konferensiyada Second Microsoft CD-ROM Conference) bo‘lib o‘tdi va bu sana video audioaxborotli to‘laqonli multimedianing paydo bo‘lishi boshlanishi deb hisoblanadi.
Multimedia tarkib topishning bundan keyingi qadami CD-I texnologiyasi (Compact Disc Interactive-interaktiv videodisklar) bo‘ladi ular kompyuter yordamida lazerli videomurvatni boshqarish yo‘li bilan kompakt diskdan axborotni ixtiyoriy tanlashni tashkil etishga imkon beradi. Bu texnologiyani Philips Electronics firmasi ishlab chiqadi va Sony, IBM, Microware firmalari tomonidan qo‘llab- quvvatlanadi.
Multimedia qurilmalari. Tovushlar va videoelementlar (video) bilan ishlash mulitimedia vositalari deb ataladigan maxsus texnik va uskunaviy qurilmalar bilan amalga oshiriladi. Bunday texnik vositalar bilan jihozlangan kompyuter mulitimedia – kompyuter deb ataladi.
Multimedia atamasining lug’aviy ma’nosi mulitimuhitni anglatadi. Ammo mulitimedia tushunchasining aniq tahrifi mavjud emas. Odatda mulitimedia deganda turli shakldagi ma’lumotlarni qayta ishlovchi vositalar majmuasi tushuniladi. Ayni vaqtda bu avvalo tovushlar, videoelementlarni qayta ishlovchi vositalardir. SHu bilan birga mulg’tiplikatsiya (animatsiya) va yuqori sifatli grafika hollarida ham mulitimedia haqida gapirish mumkin. Kelajakda mulitimedia vositalari ma’lumotning boshqa turlari, masalan, virtual voqelik bilan ishlash imkonini berishi ehtimoldan xoli emas.
Raqamli foto – va videokameralar kompyuterga tasvirli va tovushli ma’lumotlarni (fototasvir va videofilg’mlarni) kiritish uchun mo’ljallangan.
Mikrofon tovushli ma’lumotlarni kiritish uchun mo’ljallangan.
Kolonkalar va naushniklar tovushli ma’lumotlarni eshitish uchun mo’ljallangan.
Vebkamera kompyuterga videotasvirli ma’lumotlarni to’g’ridan-to’g’ri kiritish uchun xizmat qiladi.