|
Тарбиявий
иш
(
ТИ
) –
бу
тарбиянинг
тизимлилиги
,
тўлалиги
,
узвийлиги
ва
узлуксизлигидир
.
Тарбиявий
иш
–
тарбияанувчининг
муайян
фаолиятини
ташкил
этувчи
ва
амалга
оширувчи
шаклидир
.
ТИнинг
асосий
хусусияти
–
зарурийлик
,
фойдалилик
ва
татбиқ
этиш
имкониятидан
иборат
.
243
Fikrimizcha, talim muassasalarining tarbiyaviy iShlar texnologiyasi ijodiy faollik, mustakil
fikrlaSh va mohirona harakatlarga yunaltirilgan bo‘liShi va tarbiyachi hamda o‘quvchilar
tomonidan minimal kuch sarflagan
holda tarbiyaviy iShlar bo‘yicha qo‘yilgan maksadlarni
egallaShda eng faol Shakl, usul va uslublardan foydalaniSh tarbiyaviy jarayonni muvaffaqiyatli
taShkil etuvchilarning doimiy va majmuaviy faoliyatining asosiy qismidan iborat bo‘liShi kerak.
Talim muassasalarida tarbiyaviy iShlar uslubiyotini amalga oShiriShning pedagogik
texnologiyasi: loyihalaShtiriSh, amalga
oShiriSh, nazorat va tahlil qiliSh kabi iSh harakatlari
ketma-ketligidan iborat. (chizmaga qarang).
MAAD
JARAYONNI LOYIHALASHTIRISH
TARBIYACHI
JARAYONNI AMALGA OSHIRISH
NATIJA
JARAYONNI NAZORAT VA TAHLIL
QILISH
CHizmada ko‘rsatilganidek, barcha yo‘naliShdagi tarbiyaviy iShlarning texnologiyasi va har
bir aniq iShlarni o‘tkaziSh, taShkil qiliSh uslubiyoti
pedagogik maqsad
tuShunchasidan
boShlanadi, ya’ni pedagogik maqsadga muvofiqlik (uShbu iSh nima uchun taShkil qilingan va
o‘tkazilmoqda, Shuningdek, tarbiyachi va o‘quvchi nimaga eriShiShi kerak?)
va
pedagogik
mahorat
(aniq iShlarni o‘tkaziSh, tarbiyaviy jarayonni taShkil qiliSh, o‘quvchilarni qiziqtiriSh,
jarayonda mustaqil qatnaShiSh va ijodiy iShlaShga istak uyg‘otiSh uchun turli usul va uslublardan
foydalaniSh) va ularning
natijalarini nazorat va tahlil qiliSh, umumlaShtiriSh
(o‘quvchilar
nimalarga o‘rgandilar?).
Tarbiya jarayonini loyihalaShtiriSh davrida tarbiyachi o‘quvchilar bilan o‘tkaziliShi lozim
bo‘lgan tarbiyaviy iShlarni amalga oShiriSh chog‘ida qo‘llaniladigan uslub, Shakl va usullarni
tanlaydi. So‘ngra, aniq tarbiyaviy iShlarga qo‘yilgan maqsadlarni amalga oShiradilar. Keyinchalik,
ular iShni nazorat qiliSh mexanizmini aniqlaydilar (Nima ma’qul keldi? Nima ma’qul kelmadi?
Nega? Nima yaxShi edi-yu, nimadan voz kechiSh kerak? Kim ajralib turdi? ) va hokazo.
Bu
iShlarning
hamasini
umumlaShtirib
ta’lim
muassasalarining
tarbiyaviy
iShlar
texnologiyasi – ta’lim muassasasi Sharoitida qo‘yilgan maqsadlarni amalga oShiriShda har bir aniq
tarbiyaviy iShni o‘tkaziSh va tahlil qiliSh uchun qo‘llaniladigan uslub va Shakllar yig‘indisidan
iborat ekanligini aniqladik. Masalan, ta’lim muassasasida o‘quvchilarning o‘qiShi va tarbiyasi
davrida guruhlarda, fakultetlarda, universitetlarda,
institutlarda turli xil qiziqarli tadbirlar,
bayramlar, tanlovlar, Shuningdek, sportga, mehnatga, ijodiy iShga, badiiy mavzuga bag‘iShlangan
tadbirlar, maShg‘ulotlar, o‘yinlar, sayllar, lineykalar, va boShqa tadbirlar o‘tkaziladi. Har bir
tarbiyaviy iSh va tadbirga mos uni tayyorlaSh va o‘tkaziSh uslubi mavjud. Lekin, mazmunsiz
uslubiyot ham o‘z-o‘zidan mavjud bo‘lmaydi, chunki tarbiya jarayonini, eng avvalo, tarbiyaviy
iShning aniq mazmuni va Shakli orqali amalga oShiriSh mo‘ljallanadi. SHunday ekan, aniq
tarbiyaviy
iShning
ta’sirchanligi
va
samaradorligi
-
ularni
tayyorlaSh
va
o‘tkaziSh,
tarbiyachilarning o‘quvchilar bilan jamoaviy faoliyatini taShkil qiliShi tarbiyaviy iShlar
texnologiyasi tizimiga bog‘liq.
Odatda tarbiyaviy iShlar jamoaviy va ijodiy tabiatiga ega bo‘ladi va mos raviShda jamoaviy
tarbiyaviy iShlar (JTI) yoki jamoaviy ijodiy iShlar (JII) deb nomlanadi. JII – iSh va o‘yin, ijod va
o‘rtoqlik, hayotiy umid va xursandlik bilan to‘ldirilgan va ayni paytda, asosiy tarbiyaviy vosita
bo‘lgan jarayonni taShkil etiSh usulidir. Tarbiyaviy iShlarda tarbiyachilar va o‘quvchilar o‘zaro
hamkorligining Shakllari, vositalari va usullari uyg‘unlaShib ketadi.
Tarbiyaviy iShlar asosida ikkita: faol va majmuaviy yondaShuvlar yotadi. YOndaShuvlarning
birinchisi,
faoliyatning biliSh, mehnat, ijtimoiy, badiiy, sport va erkin muloqot kabi turli
ko‘riniShlarnitaShkil etiShni talab etadi.
Ikkinchi
majmuaviy yondaShuv esa, faoliyatning barcha
244
ko‘riniShlarining yagona jarayonga ta’siri bilan tabiiy
“qo‘Shilib” ketiShida namoyon bo‘ladi.
Tarbiyaviy iShlar, ayni paytda, o‘ziga axloqiy, estetik, siyosiy va aqliy (intellektual) ta’sirlarni
qamrab oladi. Faoliyatga oid yondaShuv tarbiya yo‘naliShiga iShora qilsa, majmuaviy yondaShuv -
uning mazmun tabiatini (pedagogik maqsad (vaziyat, tarbiyaviy maqsadning asosiy va bog‘liq
tomonlarini ShakllantiriSh) ni; rejalaShtiriSh; taShkil etiSh va tayyorlaShni; iShni bevosita amalga
oShiriShni; eriShilgan natijalar tahlilini) belgilaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
