Mbaza. Uz imtihon javoblar

3. Maktab hovlisida o‘suvchi gulli o‘simliklardan foydalangan holda o‘simlik  

organlari va ularning vazifalarini aytib bering?  

 

4-BILET 

1. Urug‘lanish nima ?  

Changchi va urug‘chidagi jinsiy hujayralaming qo‘shilish  jarayoni urug‘lanish deyiladi. 

Bu yangi organizm demakdir. Shubhasiz, chang nima, u qanday tuzilgan, degan savol  

tug‘iladi.  Bitta  changdonda  yuzlab  va  minglab  chang  dona-    chalari  yetiladi.  Chang 

o‘simliklaming  turiga  qarab  har  xil    shaklda  va  kattalikda  bo‘ladi.  Uni  zamonaviy 

mikroskoplar-    da  ko‘rish  mumkin.  Har  bir  chang  donachasi  mayda-yirik  ikkita 

hujayradan    tuzilgan.  Ana  shu  hujayralaming  yirigi  vegetativ  hujayra,    maydasi  jinsiy 

(generativ)  hujayra  deb  ataladi.  Ulaming    har  birida  sitoplazma  va  yadro  bo‘ladi. 

Urug‘chi tumshuq­ chasiga tushgan chang o‘simliklar tomonidan tumshuqcha  

yuzasining notekisligi va undan ajralib chiqib turadigan  yopishqoq shira orqali ushlanib 

qoladi.  Ushlanib  qolgan    chang  asta-sekin  o‘sa  boshlaydi.  Uning  vegetativ  hujayrasi

 

o‘sib, uzun va ingichka naycha hosil qiladi. Generativ hu­ jayra bo‘linib, ikkita sperma 

hosil qiladi. Chang naychasi tez  o‘sib, urug‘chidagi tumshuqcha hamda ustuncha ichiga 

kira­  di  va  tuguncha  tomon  o‘sadi.  Chang  naychalari  turli  tezlikda    o‘sadi.  Ulardan 

bittasi  qolganlaridan  o‘zib  ketib,  tuguncha    ichidagi  urug‘kurtakkacha  borib  yetadi. 

Hosil bo‘lgan ikkita  sperma chang naychasi orqali urug‘kurtakka borib, ichiga  

kiradi. Shu vaqtning o‘zida urug‘kurtak ichida tuxum hu­ jayra va markaziy hujayralar 

yetilgan bo‘ladi. Spermalar-  dan biri tuxum hujayra bilan, ikkinchisi markaziy hujayra  

bilan  qo‘shiladi.  Bu  jarayon  gulli  o‘simliklarda  urug‘lanish    (qo‘sh  urug‘lanish)  deb 

ataladi (74-rasm).