Mazmuni Kirisiw I. Texnologiyalıq bólim

3. 1 Kárxanada miynetti qorǵawdı shólkemlestiriw

Shólkemdiń den sawlıqtı saqlaw siyasatın tańlaw :

Áwele, kompaniya kásiplik den sawlıqtı saqlaw siyasatın islep shıǵıwı kerek.
Bul miynetti qorǵaw salasında shólkemdiń tiykarǵı principlerı hám maqsetlerin belgileytuǵın jergilikli normativ hújjet:
- mehnat qawipsizligin támiyinlew jáne onıń atqarıwshıları sawlıgın qorǵaw ;
- mehnatni qorǵaw tuwrısındaǵı nızamlar, qaǵıydalarǵa ámel etiliwin támiyinlew hám;
- xodimlar hám olardıń wákillerin den sawlıqtı saqlaw hám qawipsizlikti basqarıw sistemasında aktiv qatnas etiwge tartıw.
Shólkemdiń miynetti qorǵaw boyınsha saylanǵan siyasatina bir qatar talaplar qóyıladı :
Ol kárxana kólemi, óndiristiń ayriqsha qásiyetleri hám táwekel kólemine sáykes keliwi kerek. Ol lakonik bolıwı kerek, anıq sózler menen, túsinikli tilde kórsetilgen, jaratılǵan sáne hám jumıs beretuǵın tárepinen imzolangan bolıwı kerek. Hár bir xızmetker ushın erkin bolıń. Eger miynet sharayatları ózgerse, siyasat jańalanıwı kerek. Sonı da aytıp ótiw kerek, jumıs beretuǵınǵa shaqırıq qılıw, yaǵnıy bul qánigeliktiń úshinshi tárep firmalarınıń xızmetlerinen paydalanıw múmkinshiligi bar.
Dúzilisi:
Shólkem strukturasında OT xızmetin bólek bólindine ajıratıw jaqsı bolıp tabıladı.Bul bólimdegi jumısshılar sanı tuwrıdan-tuwrı pútkil kárxana daǵı jumısshılar sanına baylanıslı boladı, yaǵnıy :
Eger 50 kisiden kem bolsa - basqarıw xızmetkerlerden birine wazıypalardı júklewge ruxsat beriledi.
50 den artıq adam - miynetti qorǵaw injeneri ushın azat etiletuǵın bólekti ajıratıw kerek.Og‘ir va zararli ishlarda ishlamaydigan 50 dan 700 kishigacha - bitta OT mutaxassisi.
700 dan ortiq kishi - OT byurosi (3-5 xodim) yoki bo‘lim (6 kishidan ko‘p) tashkil etilgan.
Hár qanday kompaniya administraciyası óz xızmetkerleriniń den sawlıǵın hám turmısı ushın juwapker bolǵanlıǵı sebepli, kárxanada miynetti qorǵawdı shólkemlestiriw kompaniyanı yuridikalıq shaxs retinde dizimnen ótkeriw basqıshında esapqa alınıwı kerek bolǵan eń zárúrli táreplerden biri bolıp tabıladı. Onıń tiykarǵı qaǵıydaları hár bir xızmetkerdi hár túrlı jaralardan múmkinshiligi barınsha kóbirek qorǵaw etetuǵın tárzde islep shıǵılǵan rásmiy hújjetlerde keltirilgen.
Kárxanada miynetti qorǵawdı shólkemlestiriw, birinshi náwbette, hár bir basqarıw dárejesinde qawipsizlik ilajların tolıq úyreniwdi, dáslepki brifingni óz ishine aladı. Miynetti qorǵaw boyınsha injener bólek bólimlerdiń basshılarına kórsetpe beredi, keyinirek olar ózleriniń kepillikine kirgen shaxslardı oqıtıw hám keyingi gúzetiwlerdi júrgizediler.Bunnan tısqarı, qawipsizlikti támiyinlew ushın maman qánigeler kárxanada miynetti qorǵaw xızmetin shólkemlestiriwedi. Bul bólim xızmetkerleri qánigelestirilgen oqıw mákemelerinde oqıtıladı, sonday-aq ekstremal sharayatta bilimlerdi materiallıq hám ámeliy qóllaw menen teoriyalıq tanıwadılar. Jumısqa kirisiwde májburiy talap retinde hár qanday shólkemde gúzetiliwi kerek bolǵan qawipsizlik standartları tuwrısında anıq bilim ilgeri jıljıtıladı. Miynetti qorǵaw ne? Eń ulıwma mániste, bul miynet sharayatların maksimal dárejede asırıwǵa, jumıs waqtındaǵı zaqım aliwlerdi minimallastırıwǵa, sonıń menen birge, kásiplik kesellikler yamasa baxtsız hádiyselerden qamsızlandırıwlawǵa qaratılǵan ilajlar kompleksi bolıp tabıladı. Joqarıdaǵı wazıypalardıń sapalı atqarılıwı tek joqarı maman qánigelerden tiyisli bólimdi qáliplestiriw arqalı kepillikleniwi múmkin. Sonday etip, joqarıda aytıp ótilgeni sıyaqlı, kárxanada miynetti qorǵawdı shólkemlestiriw brifing ótkeriwdi óz ishine aladı, onı chastota kriteryaına kóre kirisiw, baslanǵısh, rejeden tısqarı hám turaqlı túrde ajıratıw múmkin. Kirisiw túri tuwrıdan-tuwrı qánige hár qanday lawazımǵa jumısqa yollanganda ámelge asıriladı, ol qawipsizlik injeneri tárepinen ámelge asıriladı. Tap sol sáwbetti ámeliy shınıǵıwlardan ótip atırǵan studentler de, kárxanalarǵa jumıs saparı menen kelgen qánigeler de ótkeziwi kerek. Bul máslahát, qaǵıyda jol menende, sońǵı informaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda konferents-zalda ótkeriledi. Biraq birinshi náwbette, qánige ózine lekciya dawamında ámel etetuǵın anıq joba yamasa programmanı islep shıǵıwı shárt. Bul joba kásiplik awqam komiteti xızmetkerleri tárepinen aldınan tastıyıqlanǵan.
Brifingning tiykarǵı túri hár bir xızmetker basqa jumısqa yamasa jańa lawazımǵa ótiwi menen, sonıń menen birge, málim bir ustaxonaga birinshi bolıp kelgen barlıq xızmetkerler hám studentler menen ámelge asıriladı. Bul miynetti qorǵaw boyınsha jollamanıń tiykarǵı qaǵıydaları menen tanısıwdı óz ishine aladı. Altı aylıq isten keyin qánige belgilengen qawipsizlik qaǵıydaları hám standartların qanshellilik anıq hám anıq ózlestirlıgin anıqlaw, sonıń menen birge olarǵa ámel qılıwına isenim payda etiw ushın ekinshi kórsetpe ámelge asıriladı. Miynetti qorǵaw boyınsha máslahátlashuvlar tiykarǵı normalar hám normalar ózgergende, óndiristiń tiykarǵı fondlarini qayta qurıw hám modernizaciyalawda, belgilengen qaǵıydalardı ǵalabalıq túrde buzıw jaǵdaylarında ámelge asıriladı. Ámeldegi brifing úzliksiz túrde barlıq lawazımlardıń xızmetkerleri ushın málim waqıt aralıǵinda ótkeriledi. Ádetde ol júdá kóp muǵdarda, yaǵnıy soǵan uqsas wazıypalardı atqaratuǵın adamlar gruppaları menen ámelge asıriladı.Juwmaq etip aytiwimız múmkin, kárxanada miynetti qorǵawdı shólkemlestiriw islep shıǵarıw iskerligi natiyjeliligi kórsetkishine tásir etiwshi eń zárúrli faktor esaplanadı. Sol sebepli kompaniya basshıları tiyisli bólimlerdi qáliplestiriw hám qánigelerdi tayarlawǵa bólek itibar beriwleri kerek.
Zamanagóy óndiristiń quramalılıǵı miynetti qorǵawǵa kompleks jantasıwdı talap etedi. Bunday sharayatta kárxana tómendegi wazıypalardı sheshedi:
- mehnatni qorǵaw máseleleri boyınsha jumısshılardı oqıtıw ;
- ishlab shıǵarıw úskeneleriniń qawipsizligin támiyinlew;
- binolar hám imaratlardıń qawipsizligin támiyinlew;
- ishchilarni jeke qorǵaw quralları menen támiyinlew;
- optimal jumıs hám dem alıw rejimlerin támiyinlew;
- ishlab shıǵarıw processleriniń qawipsizligin támiyinlew;
- mehnat sharayatların normallastırıw hám basqalar.
Kárxanalarda miynetti qorǵawdıń zárúrli baǵdarlarınan biri bul jumısshılardı miynetti qorǵaw boyınsha kórsetpeler menen támiyinlew bolıp tabıladı. Bul jumıs Rossiya Federatsiyasi Miynet ministrliginiń 1993 jıl 1 iyuldagi 129 -sanlı sheshimi menen tastıyıqlanǵan “Miynetti qorǵaw qaǵıydaları hám kórsetpelerin islep shıǵıw boyınsha stilistik kórsetpeler” ga muwapıq ámelge asırılıwı kerek.
Miynetti qorǵaw boyınsha kórsetpe - islep shıǵarıw ob'ektlerinde, kárxana aymaǵında, qurılıs maydanshalarında hám bul jumıslar atqarılatuǵın yamasa rásmiy wazıypalar atqarılatuǵın basqa orınlarda islerdi orınlawda miynetti qorǵaw talapların belgileytuǵın normativ hújjet.
Miynetti qorǵaw boyınsha kórsetpeler kárxanalar, saytlar hám málim bir jumıs jayları xızmetkerleri ushın ádetiy (tarmaqqa tán) bolıwı múmkin. OSH jollamaları tarmaqlararo hám tarmaqlararo miynet qáwipsizligi qaǵıydaları tiykarında islep shıǵılǵan hám olarǵa qarsı bolmawi kerek.
Xızmetkerler ushın tastıyıqlanǵan kórsetpeler kárxananıń miynetti qorǵaw xızmeti tárepinen jurnal jurnalında esapqa alınadı. Miynetti qorǵaw boyınsha qaǵıydalar hám kórsetpelerge ámel etiliwi ústinen qadaǵalaw hám qadaǵalaw federal qadaǵalaw shólkemleri tárepinen ámelge asıriladı.
Xızmetkerler ushın kásip-óner boyınsha hám ayırım jumıs túrleri boyınsha kórsetpeler bólim basshıları, bas qánigeler xızmetlerin hám basqalar qatnasıwında dúzilgen jumıs beretuǵın tárepinen tastıyıqlanǵan dizimge muwapıq islep shıǵıladı. Xızmetkerler ushın kórsetpeler islep shıǵıw jumıs beretuǵındıń buyrıǵı tiykarında ámelge asıriladı.
Juwmaq

Ǵárezsiz respublikamizni ilimiy-texnika rawajlanıwı tiykarında sotsial ekonomikalıq rawajlandırıw programması islep shıǵılǵan bolıp, xalıq xojalıǵın sapa tárepten qayta kórip jáne de joqarı tekshelerge kóteriw ushın qatar máselelerge kompleks hám sistemalı túrde yondashilgan halda jumıs ko'rila basladı. Zárúrli jónelisler rawajlanıwın támiyinlep, islep shıǵarılıp atırǵan ónimler sapasın jáne de asırıw, ekonomikalıq rawajlanıwdı jańa izga salıw, basqarıwdıń nátiyjeli usıllarınan paydalanıp, sotsial mashqalalardi keń kólemde kompleks halda sheshiw jáne bul máselelerdi sheshiwde tiykarǵı faktorlardan biri de ximiyaǵa kelip taqaladı. Ǵárezsiz mámleketimizde ximiyaǵa tiyisli qatar sanaatlar tez pát menen rawajlanıp atır, iri ximiya kárxanaları júzege keliw etilip atır, mısalı olarda o'nlab tonna fosfor, sirke kislota angridi, sirke kislota, ammiak, ammoniy, nitrate, azot kislota, soda, cement, shıyshe, karbamid, paxta selluloza, akrilatnitrit, kaprolaktam, atsetilen, etilen nitron, kapron hám atsetat talshıqlar hám xalıq xojalıǵın tabıslı boladı.

Mámleketti sotsial-ekonomikalıq rejesin ámelge asırıwda energetikanı jaǵdayı hám rawajlanıwı zárúrli faktor esaplanıp Ózbekstanda isenimli energetika baza hám haqıyqıy energetikalıq ǵárezsizlik jaratılǵan. Bul bolsa ǵárezsiz respublikamız. Ózbekstan XX asrga ózine isenimli qádemler menen kirip barıp atır hám watanımız kelesinde ullı mámleket bulishligi ushın jay yartalimoqda.
Respublikamizning házirgi kúndegi energotizimi-bul 37 IES hám GES lar bolıp tabılad
ı, olarda 11, 5 mln. kvT, jılına 55 mld. kvt elektr energiya hám 19 gigakal ıssılıq energiyası islep chikarilmoqda.
Bul kursatgichlar rawajlanıp atırǵan mámleket ushın jáhán ámeliyatında
joqarı kursatgich esaplanadı.
Ózbekstan energetikasınıń rawajlanıwı hám sapalı islewi (úzliksiz) de xalıq aralıq korperatsiya faktorı kútá úlken áhmiyetke iye.
Mallumki Ózbekstan Orta Aziya birlesken energo sistemasınıń quramına
aǵza hám ol sol energotizimda islep shıǵarılǵan quwattı 40% ni quraydı.
Respublikamız elektr tarmaqları arqalı elektr energiyasınıń qayta oquvchi Kazaxstan, Kirgizstan, Tadjikistan hám Turkmenistanlarǵa ótedi.
Ózbekstan obruli xalıq aralıq energetikalıq shólkemlerge (Evropa energetika xartiyasi) a'zo bolıp tabıladı.
Soniń menen birge, házirgi energetika daǵı birinshi náwbette hal etiliwi kerek bolǵan máseleler hám wazıypalar anıq belgilenip atqarılıp atır.
Juwmaq etip aytqanda Ózbekstan energetikasınıń perspektivası keleshekte jarqıraǵan
bolıp tabıladı.
Bul bolsa, watanımızdıń potentsial baylıǵın jaratıwda zárúrli hám áhmiyetli faktor esaplanadı.