Mazkur o’quv-uslubiy majmua orqali talabalar o‘zini-o‘zi mustaqil nazorat qilishi va bilimlarini joriy nazoratdan o‘tkazishda foydalanilishlari mumkin

5.Kalkulyatsiya schetlari
Kalkulyasiya schyotlari xo‘jalik mablag‘lari - kelib tushgan materiallar, bajarilgan ishlar va xizmatlar tannarxini aniqlash uchun xizmat qiladi.
Tannarxni hisoblab chiqishga yordam beradigan hisob-kitob kalьkulyasiya deb nomlanadi. SHundan kelib chiqib, kalьkulyasiyani tuzish uchun kerakli ma’lumotlarga ega bo‘lgan schyotlar kalkulyasiya schyotlari deb ataladi.
Tannarx kalkulyasiyalanadigan ob’ektga tegishli bo‘lgan chiqimlarni ushbu schyotlarning debetida yig‘ish yo‘li bilan hisoblab chiqiladi, chunki bu chiqimlar summalari mazkur jarayonda (masalan, xizmat ko‘rsatish jarayonida) sarflangan mablag‘lardir. Shuning uchun kalkulyasiya schyotlari aktiv hisoblanadi.
Kalkulyasiya schyotlarining tuzilishi «Asosiy ishlab chiqarish» schyotining misolida ko‘rib chiqamiz.
«Asosiy ishlab chiqarish» schyoti

D-t	K-t
1) 21000 2) 30000 3) 2400 4) 9500 5) 450	10) 45000
Aylanma 67500	Aylanma 45000
Qoldiq 22500

Bu schyotning debitida keltirilgan 5 ta xo‘jalik muomalalari mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan turli xarajatlarini anglatadi, 6 muomalaning summasi (bajarilgan xizmatlar haqiqiy tannarxining hisobdan chiqarilishi) 45000 so‘mga teng deb faraz qilaylik. Unda «Asosiy ishlab chiqarish» schyoti quyidagicha ko‘rinishga ega bo‘ladi:

Kalьkulyasiya schyotining ta’rifi

D-t	K-t
Boshlang‘ich qoldiq - tugallanma ob’ektlar (ishlab chiqarilishi tugallanmagan mahsulot, tugatilmagan ta’mirlash va hokazo) bo‘yicha o‘tgan davrlarda qilingan chiqimlar Aylanma-kalьkulyasiyalanadigan ob’ektlar bo‘yicha joriy davr chiqimlari Debetli oxirgi qoldiq	Aylanma-tugallangan ob’ektlar (tayyorlangan mahsulot, bajarilgan ta’mirlash ishlari) tannarxini hisobdan chiqarish

«Asosiy ishlab chiqarish» schyotining debetida xizmatlar tannarxi kelib chiqadigan barcha chiqimlar yig‘iladi. Uning kreditidan u yoki boshqa kompaniyalarga ko‘rsatilgan xizmatlarning haqiqiy tannarxi hisobidan chiqariladi. Bu schyotdagi qoldiq faqat debetli bo‘ladi va tugallanmagan mahsulotga qilingan xarajatlarni, ya’ni tugallanmagan ishlab chiqarish tannarxini anglatadi.
Kalьkulyasiya schetlar tarkibiga 2010 «Asosiy ishlab chiqarish» schyotidan tashqari 0800 «Kapital qo‘yilma sotib olish», 2310 «YOrdamchi ishlab chiqarish», 2610 «Ishlab chiqarishdagi brak», 2710 «Xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklar» schetlari kiradi.