Mazkur o’quv-uslubiy majmua orqali talabalar o‘zini-o‘zi mustaqil nazorat qilishi va bilimlarini joriy nazoratdan o‘tkazishda foydalanilishlari mumkin

4.Yig’ib taqsimlovchi schetlar

Taqsimlovchi schyotlar korxonaning ba’zi harajatlari ustidan nazorat qilish va ularning to‘g‘ri taqsimlanishini ta’minlash (shu jumladan ayrim faoliyat tannarxini ham aniqlash) uchun tayinlangan.

Yig‘ib-taqsimlovchi schyotlar u yoki bu xo‘jalik jarayonlari bo‘yicha xarajatlarni, ularni keyinchalik taqsimlash maqsadida, yig‘ish uchun qo‘llaniladi. Ular aktiv schyotlardir, chunki ularda mablag‘lar (xarajatlar) harakati hisobga olinadi. Bu schyotlarda yig‘iladigan summalar mazkur ob’ekt bo‘yicha barcha xarajatlar hisobga olinadigan schyotlarga o‘tkaziladi (hisobdan chiqariladi). Yig‘ib taqsimlovchi schyotlar ikki sababdan zarurdir: eng avval ba’zi xarajatlarni bir nechta ob’ektlar o‘rtasida taqsimlash kerak bo‘ladi. Bular egri (bilvosta) xarajatlar bo‘lib, ularga, masalan, umumishlab xarajatlari kiradi. Undan tashqari, bu schyotlar shu xarajatlar smetasining bajarilishi ustidan nazorat qilish uchun qo‘llaniladi. SHuning uchun ular bir turdagi faoliyat ko‘rsatadigan va egri xarajatlarni taqsimlashga ehtiyoj bo‘lmagan korxonalarda ham yuritilishi mumkin.
Bu erda biz «Umumishlab chiqarish xarajatlari» schyotini mukammal ko‘rib chiqamiz. Uning debetida umuman ishlab chiqarishga xizmat qilish va uni boshqarish bilan bog‘lik bo‘lgan xarajatlar yig‘iladi. Kreditidan esa, ularning summalari tegishli xarajatlarga kiritish maqsadida, faoliyat turlari bo‘yicha schyotlarga o‘tkaziladi (hisobdan chiqariladi). Bunda umumishlab chiqarish xarajatlarining katta qismi «Asosiy ishlab chiqarish» schyotiga o‘tkaziladi, ya’ni mahsulot tannarxiga kiritiladi. Umumishlab chiqarish xarajatlari hisobot davrining oxirida hisobdan chiqariladi va taqsimlanadi,bunda debetda yig‘ilgan hamma summasi hisobdan chiqarilib, hisobot davrining oxiriga hech qanday qoldiq bo‘lmaydi.
Yig‘ib-taqsimlovchi schyotning umumiy tarxi quyidagicha ko‘rinishga ega:
Yig‘ib-taqsimlovchi schyot

D-t A schyoti K-t			D-t K-t			D-t G schyoti K-t
qoldiq	1/a		1/a	4/M		4/g
D-t B schyoti K-t						D-t D schyoti K-t
qoldiq	2/b		2/b			4/d
D-t V schyoti K-t						D-t E schyoti K-t
qoldiq	3/v		3/v			4/e