|
N
T
U
M
P
H
O
B
A
R
I
U
M
A
G
N
I
U
M
A
U
R
U
M
O
B
R
O
M
U
M
L
I
T
H
I
U
M
N
O
A
K
B
U
P
L
U
M
B
U
M
S
Z
U
M
M
A
G
N
E
S
I
U
M
A
O
I
I
O
D
U
M
Y
K
A
L
I
U
M
N
I
T
R
O
G
E
N
I
U
M
O
I
P
H
O
S
P
H
O
R
U
S
C
M
A
G
N
I
U
M
X
Y
O
N
I
S
U
L
F
U
R
Z
I
N
C
U
M
168
III.Chap ustundagi lotincha so`zlarning o`ng ustundagi o`zbеkcha
ekvivalеntlarini toping.
a)
1) Ferrum, i, n
a) kislorod
2) Iodum, i , n
b) tеmir
3) Nitrogenium, i , n
c) ftor
4) Oxygenium, i , n
d) fosfor
5) Plumbum, i, n
е) oltingugurt
6) Phosphorus, i, m
f) azot
7) Zincum, i,n
g) mis
8) Sulfur, uris, n
h) qo`rg`oshin
9) Cuprum, i, n
i) rux
10) Fluorum, i, n
j) yod
b)
1) acidum citricum
a) sut kislota
2) acidum salicylicum
b) tеmir askorbinat kislota
3) acidum ascorbinum
c) glyutamin kislota
4) acidum ferro-ascorbinicum
d) xlorid kislota
5) acidum lacticum
е) limon kislota
6) acidum etacrynicum
f) bеnzoat kislota
7) acidum hydrochloricum
g) salitsilat kislota
8) acidum benzoicum
h) lipoy kislota
9) acidum lipoicum
i) etakrin kislota
10) acidum glutaminicum
j) askorbinat kislota
IV. Nom. va Gen. da lotin tiliga tarjima qiling.
1) simob oksidi
2) vodorod peroksidi
V. Retseptlarni lotin tiliga tarjima qiling.
1. Ol: Dimedrol 0,02
Borat kislotasi 0,2
Distillangan suv 10 ml
169
Aralashtir.
Ber.
Belgila: Kuniga 3 marta 1tomchidan ko„zga tomizilsin.
2. Ol: Kuydirilgan magneziya 20,0
Distillangan suv 120 ml
Aralashtir. Ber.
Belgila: Kislotadan zaharlanganda har 10 minutda
1 osh qoshiqdan ichilsin.
VI. To„g„ri o„qishni o„rganing!
Panangin, Asparcamum, Magnerot, Ferri lactas, Ferrosi sulfas, tabulettae
«Haemostimulinum», tabulettae «Phytoferrolactolum», tabulettae “Ferrocalum”
obductae, Ferroplex, Conferon, Ferro-Gradumet, Tardiferon, Fefolvit, Haemofer,
Ferramidum, Ferroceronum, Ferbitolum, Fercovenum, Ferrum Lek Feracrylum,
Oxyferriscorbone natrium, Coamidum, Iodum, tabulettae «Microiodum» obductae,
solutio Iodi spirituosa, solutio Lugoli, Kalii iodidum, Natrii iodidum, Calcii
glycerophosphas, Phytinum, Quinax, Semax, tabulettae «Lipocerebrinum» obductae,
Vitaphthorum, Phthorlacum, Filgrastim, Natrii arsenas, liquor Kalii arsenitis, Catalin,
Methyluracilum,
Oxiamin,
Pentoxylum,
Leucogenum,
Biosedum,
acidum
adenosintriphosphoricum, Phosphadenum, Fosfocreatine, Riboxinum, Dalarginum,
Dipromonium, Carnitini chloridum, Mildronatum, Aceminum, Molgramostim, Fibs pro
injectionibus, solutio Polyaethylenoxydi, Sargramostim, extractum Aloёs fluidum pro
injectionibus, extractum Aloёs fluidum, tabulettae Aloёs obductae, Peloidinum.
VII. Quyidagi maqollarni yod oling!
1. Fortes fortuna adiuvat.
Jasur kishilarga taqdir yordam beradi.
2. Disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto.
Bilgandan o„rgan, bilmaganga o„rgat.
3. Qui quaerit- reperit.
Izlagan topadi.
170
23-dars
Mavzu: Tuzlar nomi. Asos tuzlarning nomi. Kislorodsiz kislotalarning
organik asoslar bilan hosil qilgan tuzlarining nomi. Natriy va
kaliy tuzlarning nomi. Yunoncha old qo
„
shimchali
sonlar. Uglevodorodlar, uglevodorodli va kislotali radikallarning
nomlanishi
91 -§. Tuzlar nomi
Kation birinchi o„rinda keladi va qaratqich kelishikda, birlik sonidagi ot bilan
ifodalanadi, anion kationdan keyin turadi va bosh kelishikda, birlik sonidagi ot bilan
ifodalanadi.
Tuzlar nomini tarjima qilish uchun o„zbekcha va lotincha suffikslarning mos
kelishini eslab qolish kerak.
O„zbekcha suffiks
Lotincha suffiks
Nom.
Gen.
id
idum
idi
it
is
itis
at
as
atis
Masalan:
Na
2
S- natriy sulfid – Nom. Natrii sulfidum
Gen. Natrii sulfidi
Na
2
SO
3
- natriy sulfit – Nom. Natrii sulfis
Gen. Natrii sulfitis
Na
2
SO
4
- natriy sulfat – Nom. Natrii sulfas
Gen. Natrii sulfatis.
Mashqlar
1. O„zbek tiliga tarjima qiling.
171
1. Calcii chloras 6. Magnii sulfas
2. Kalii acetas 7. Natrii benzoas
3. Natrii arsenis 8. Ammonii chloridum
4. Zinci sulfas 9. Calcii carbonas
5. Natrii nitris 10. Magnii ascorbas
2.Nom. Sing. va Gen. Sing. da lotin tiliga tarjima qiling
.
1) kalsiy laktat 6) qo„rg„oshin atsetat
2) kaliy xlorid 7) kodein fosfat
3) natriy yodid 8) natriy nitrit
4) rux sulfat 9) bariy sulfat
5) natriy ftorid 10) litiy oksibutirat
92-§. Asos tuzlarning nomi
Asos tuzlarning nomlari
sub
-
old qo„shimchasi yordamida hosil qilinadi.
Masalan:
Asosli vismut gallat-
Nom. Bismuthi subgallas
Gen. Bismuthi subgallatis.
93-§. Kislorodsiz kislotalarning organik asoslar bilan hosil qilgan
tuzlarining nomi
Kislorodsiz kislotalarning organik asoslar bilan hosil qilgan tuzlarning nomi
hydro-
old qo„shimchasi va
-
idum, i
suffiksi yordamida tuziladi.
Masalan:
Papaverin gidroxlorid-
Nom.
Papaverini hydrochloridum
Gen.
Papaverini hydrochloridi.
94 -§. Natriy va kaliy tuzlarning nomi
172
Natriy va kaliy tuzlarning nomlari moddalarning nomlariga “
natrium
" yoki
"
kalium"
so„zlarini qo„shish yordamida hosil bo„ladi.
Masalan:
Barbital-natriy –
Nom.
Barbitalum- natrium
Gen.
Barbitali- natrii.
95 -§. Yunoncha old qo
„
shimchali sonlar
Kimyoviy nomlarda yononcha old qo„shimchali sonlar keng qo„llaniladi.
Masalan:
simob dixlorid –
Nom.
Hydrargyri dichloridum
Gen.
Hydrargyri dichloridi.
96-§. Yunoncha old qo
„
shimchali sonlarni yod oling!
1 – mon(o) –
bir
9 – ennea
(nona - lotincha) to„qqiz
2
–
di
–
ikki
10 – dec(a)
–
o„n (deka)
3 – tri
–
uch
11 – undeka –
o„n bir (undeka)
4 – tetra –
to„rt (tetra)
12 – dodeca –
o„n ikki (dodeka)
5 – penta –
besh (penta)
13 – trideca –
o„n uch (trideka)
6 – hexa –
olti (geksa)
14 – tetradeca –
o„n to„rt (tetradeka)
7 – hept(a) –
yetti (gepta
15 – pentadeca –
o„n besh
(pentadeka)
8 – oct(a) –
cakkiz (okta)
97-§.
Uglevodorodlar, uglevodorodli va kislotali radikallarning nomlanishi
1. Uglevodorodlarning ilmiy nomlanishi (C5H12 uglevodorodidan boshlab)
yunoncha sonlarning nomlanishiga
–an
suffiksini qoshish yordamida hosil qilinadi.
Masalan:
Pentanum (C5H12)
–
pentan
Hexanum (CH14)
–
geksan
Heptanum (C5H16)
–
geptan
Oktanum (C5H18)
–
oktan
173
Nonanum (C5H20)
–
nonan
Dekanum (C5H22)
–
dekan
Undekanum (C5H24)
–
undekan
Dodekanum (C5H26)
–
dodekan
2. Uglevodorodli va kislotali radikallarning lotincha nomi tegishli uglevodorod va
kislotalarning nomlariga -
yl
suffiksini va
-ium
qoshimchasini qoshish orqali hosil
qilinadi.
Masalan:
uglevodorod
methanum(CH4)
aethanum
(C2H6)
pentanum(C5H12)
radikal
methylium(CH3)
–
metil
aethylium (C2H5) – etil
pentylium seu amylium(C5H11)
–
pentil yoki amil
kislota
acidum aceticum
acidum formicum
radikal
acetylium (CH3CO)
–
atsetil
formylium (HCO)
–
formil
Do'stlaringiz bilan baham: |
