Maxsusportland sementlar

Sulfatga chvdamli portlandsement hosil bo‘lishi uchun klinker tarkibidagi sulfatli moddalar (masalan, Sa8O₄) bilan kimyoviy reaksiyaga kirishadigan minerallar miqdorini kamaytirish zarur. Portlandsement yemirilishining 3-turiga muvofiq «sement batsillalari» suvdagi kalsiy sulfat bilan klinkerdagi uch kalsiyli alyuminatning (3SaOA1₂O₃) o‘zaro birikishidan hosil bo‘ladi. Sulfatlar ta’siriga turg‘un bo‘lgan sement klinkerida uch kalsiyli alyuminat miqdori 5 %dan oshmasligi lozim. Oddiy sementda esa uning miqdori ba’zan 15 %ga yetadi.
Sulfatlar ta’siriga turg‘un bo‘lgan portlandsementda alyuminatli tarkibiy qismlarning hammasi 22 %dan ko‘p bo‘lmasligi lozim:

(3SaOA1₂O₃+4SaOA1₂O₃G‘e₂O₃).

Portlandsementda uch kalsiyli silikat ko‘p miqdorda bo‘lganda sementning suv va sulfat ta’siriga turg‘unligi kamayadi.
Oq rangli sementlar. Toza ohaktosh, kvars qumi va kaolinni pishirib oq sement olinadi. Oq sement aylanma xumdonlarda kul qoldirmaydi va hosil bo‘lgan klinkerdagi temir oksidini butunlay yo‘qotish maqsadida maxsus oqartiruvchi apparatga tushadi. Bu yerda oq sement klinkeri 800–1000°S haroratli generator gazi alangasida 3–4 daqiqa pishiriladi va kislorodsiz muhitda sovitiladi. Oklik darajasi fotometr yordamida anikdanadi. Bunda, bariy sulfat oppoqlik etaloni bo‘lib xizmat qiladi.
Tamponaj portlandsement. Ma’lumki, neft-gaz qazib rlishda quduqdar kavlanadi. Ular ko‘pincha bir necha ming metr chuqurlikka yetadi. Quduqning atrofi ko‘pincha suv bilan to‘lgan yoki g‘ovak bo‘lib, neft va gaz olishni qiyinlashtiradi. Buning uchun bo‘shliqni suv va gaz o‘tmaydigan ashyo bilan to‘ldirish kerak bo‘ladi. Bu maqsadlar uchun sement sanoatimiz maxsus tamponaj sement chiqaradi. Sement sanoati asosan ikki xil tamponaj sementi ishlab chiqaradi. Uning bir turi «sovuq» quduq­larga, ikkinchi turi esa «issiq» quduqlar uchun mo‘ljallangan.
Pussolan portlandsement – portlandsement klinkeriga 20– 40 % faol qo‘shilma va 5 %gacha tabiiy gipsni birgalikda tuyib olingan mahsulotdir. Pussolan portlandsement ochiq rangli, zichligi 2,8–2,9 g/sm³ ga teng bo‘lgan gidravlik bog‘lovchi moddadir. Quyuqlanish davri portlandsementnikiga o‘xshash bo‘lsada, ammo qotishi 30 daqiqa davomida sekinroq boradi, so‘ng tezlashib ketadi. Quyuqlanish va qotish jarayonida o‘zidan kam issiqlik chiqarishi tufayli pussolan portlandsement harorati past sharoitlarda ham ishlatiladi.