Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

Modellar banki — optimal marketing qarorlarini qabul qilishga yordam beruvchi marketing tadqiqotlari natijalaridir. Modellar banki statistik va o'ziga xos marketing modellari to'plami ko'rinishi va shaklida aks ettiriladi (talab va bozor sig'imining bashorat modellari, talab va taklifning elastiklik koeffitsiyentlari, talabning reaksiya modeli, marketing strategiyalari matritsasi, bozorning demografik segmenti modeli, reklama tadbirlari samaradorligi, xaridorlarning xatti-harakati, tovarlar hayot davri egri chiziqlari modellari va h.k.). Ushbu modellar "agar bunday bo'lganda?” va ”qaysi biri yaxshi?” kabi savollarga javob olishga yordam beradi. Shuni qayd etish kerakki, sotish hududlari chegaralari va kommivoyajer ishi rejalari, chakana savdo nuqtalari joylashishini, optimal reklama vositalari kompleksini va yangi tovarlarni sotishni bashoratlashni tanlash bo'yicha, faoliyatni yaxshilashga qaratilgan katta miqdordagi modellar yaratilgan.

14-mavzu. Marketing tadqiqotlari

Marketing tadqiqotlari
Firmaning mijozlari, uning raqobatchilari, dilerlar va boshqalarni tushunishda marketing tadqiqotlarini rad etib bo' Imaydi.
Marketing tadqiqotlari — bu axborotlarni to'plash va tahlil qilish jarayoni bo' lib, uning natijasida marketing muammolari va imkoniyatlari aniqlanadi, o'tkaziladigan marketing tadbirlari kuzatiladi, avval olingan foydali axborotlar tahlil qilinadi va manfaatdor shaxslarga yetkazib beriladi.
Marketing tadqiqotlari raqobat kurashida biznesni rivojlantirishga hal qiluvchi ta' sir ko'rsatishi mumkin, chunki ular quyidagilarga xizmat qildi:

• 
  marketing imkoniyatlari va muammolarini ko'rsatish va aniqlash uchun; - marketing harakatlarini ishlab chiqish, amalga oshirish va baholash uchun;
  
• 
  marketing faoliyatini kuzatish uchun;
  
• 
  marketingni boshqarish jarayonini yaxshiroq tushunish uchun.
  

Marketing tadqiqotlariga tayanuvchi menejerlar zarur axborotlarni tegishli narxlarda sotib olishda, axborotlarning o'ziga xos xususiyatlari bilan yetarli darajada yaxshi tanish bo'lishlari kerak. Aks holda Illar zarur bo'lmagan axborotlarni to'plashga yo ^s I qo ^g yishi yoki zarur axborotlarni juda yuqori xarajatlar evaziga olishi yoki olingan natijalarni noto'g'ri talqin etishlari mumkin. Menejerlar yuqori malakali tadqiqotchilarni jalb qilishlari mumkin, chunki ular to^e g'ri qaror qabul qilishga yordam beruvchi axborotlarni olishdan manfaatdordirlar. Menejerlarning marketing tadqiqotlarini o'tkazish texnologiyasini yetarlicha yaxshi bilishlari va tadqiqotlarni o'tkazishda ishtirok etishlari hamda olingan axborotlarni keyinchalik talqin qilishlari ham muhimdir.
Marketing tadqiqotlari axborot mahsulotlari va xizmatlarining to ^s liq butun hayot davrini qamrab oladi. Ular bozorga chiqadigan korxonaning tashqi muhitiga kirib boradi: bozor, siyosiy, ijtimoiy, madaniy va boshqa muhitlar; iste'molchilarga nisbatan ham o'tkaziladi va ularga iqtisodiy, ijtimoiy, demografik va boshqa xarakteristikalar beradi; tovar harakati va talabni, talabni shakllanishini ta'minlash va sotishni rag'batlantirish, narx siyosatini ta'minlashni o'z ichiga oladi; marketing faoliyati yo'nalishlarini aniqlaydi.
Firmaning o ^s Ichami va turi, tovarlarning xususiyatlariga (dasturiy mahsulot, axborot tizimi, elektron axborot va h.k.) qarab, tadqiqotning aniq masalalari oldinga chiqariladi, ular esa ma' lum turli-tumanligi bilan farqlanadilar.
Marketing tadqiqotlarini tashkil etish tamoyillari. Quyidagilar marketing tadqiqotlarini tashkil etish tamoyillari hisoblanadi:

• 
  aniqlik — ilmiy asoslangan va tajribadan o^c tgan usullardan foydalanish asosida o^e rganilayotgan hodisalarni ifodalash, tushuntirish va oldindan aytib berish;
  
• 
  tizimlilik — tadqiqotga xos bo'lgan bosqichlar va amallarning mantiqiy ketma-ketligi, elementlar va ko'rsatkichlarning ma' lum tarkibi va iyerarxiyasi;
  
• 
  komplekslilik — bozor rivojlanishining qonuniyatlari va turli jihatlari o ^t zaro bog' liqlikda va o'zaro bir-birini to' Idirishini o'rganish;
  
• 
  operativlik, egiluvchanlik va istiqbollilik — marketing operatsiyalaridan keyin keluvchi marketing tadqiqotlari ularni yakunlanishiga ko^d maklashadi, qisqa muddatli va uzoq muddatli bashoratlami birlashtiradi;
  
• 
  samaradorlik marketing tadqiqotlari xarajatlarini qoplash (marketing operatsiyalarining muvaffaqiyati shaklida, marketing tadqiqotlari byudjeti bir-birlik xarajatiga foydaning o^s sishi ko^erinishida).
  

Marketing tadqiqotlari turlari. Marketing tadqiqotlarining barcha turlarini — bozor va kon'yunktura turlariga bo'lish mumkin. Bozor tadqiqotlarining asosiy yo'nalishlari quyidagi 5. I-jadvalda keltirib o' tilgan.
5. I-jadval.