Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Subyektiv tomondan 
jinoyat 
to‘g‘ri kasddan 
sodir etiladi. Aybdor 
shaxs tovar yoki qimmatliklarni bojxona chegarasidan g‘ayriqonuniy olib 
o‘tayotganligini anglab etadi va o‘zining jinoiy maqsadini amalga 
oshirishni xohlaydi. 
Motiv 
va 
maqsad 
jinoyatni kvalifikatsiya qilishga 
ta’sir ko‘rsatmaydi. 
Jinoyat 
subyekti 
16 yoshga to‘lgan, har qanday aqli raso jismoniy shaxs 
bo‘lishi mumkin. 
Tahlil qilinayotgan jinoyatni 
JK 182-moddasi 2-kismiga 
muvofiq 
kvalifikatsiya qilish belgilari quyidagilar: 
a) juda ko‘p miqdorda; 
b) chegarani buzib o‘tish, ya’ni bojxona xizmatining roziligini olmasdan 
turib, tovar yoki boshqa qimmatliklarni O‘zbekiston Respublikasining 
bojxona chegarasidan ochiqdan-ochiq o‘tkazish yo‘li bilan; 
v) uyushgan guruh tomonidan yoki uning manfaatlarini ko‘zlab; 
g) xizmat lavozimidan foydalangan holda sodir etilganligi hisoblanadi. 
Buzib o‘tish 
deganda, tovar yoki boshqa qimmatliklarni bojxona 
1
Ўша жойда.
148 

---

xizmatining roziligini olmasdan ochiqchasiga olib o‘tish tushuniladi. 
Ushbu modda bo‘yicha 
bojxona xizmati 
deganda, O‘zbekiston 
Respublikasi bojxona organlari va bojxona organlarining mansabdor 
shaxslarini tushunmoq lozim. 
Buzib o‘tishni quyidagi holatlar yig‘indisi tashkil etadi: a) tovar va 
qimmatliklarni ochiqcha olib o‘tish; b) bojxona xizmati vakolatli 
shaxsining ruxsatisiz olib o‘tish. Ko‘rsatilgan holatlardan birortasining 
mavjud bo‘lmasligi shaxsning harakatida sharhlanayotgan 
JK
182-moddasidagi 
kvalifikatsiya belgilari mavjud deb topilishiga yo‘l 
qo‘ymaydi. 
Ochiqchasiga olib o‘tish 
deganda, bojxona xizmati xodimlarining 
tovarlar olib o‘tilishi haqida xabardorligi tushuniladi. Bojxona xizmatining 
xabardorligi qonunchilik qoidalariga zid sodir etilayotgan ma’lumotlar 
taqdim etilishidan va bojxona organining olib o‘tishni bevosita nazorat 
qilishidan kelib chiqadi. Jinoyatchi subyektga kvalifikatsiya qilinayotgan 
ushbu belgilar bo‘yicha aybni qo‘llash uchun shaxsga tovar yoki 
qimmatliklarni g‘ayriqonuniy olib o‘tishayotganligi haqida bojxona 
organlari xabardorligini bilganligini va bilmasligi mumkin emasligini 
aniqlash lozim. Agar aybdor tovar yoki qimmatliklarni noqonuniy olib 
o‘tayotganligidan bojxona xizmatining xabardorligini (masalan, bojxona 
chegarasidan tovarlarni olib o‘tayotgan shaxsning harakatlari 
videokameraga olinayotganligini) bilmasa, qilmish ochiqchasiga olib 
o‘tish deb topilmaydi. 
Tovarlarni ochiqcha olib o‘tish ham bojxona xizmatining ruxsatini 
olmasdan turib amalga oshirilishi kerak, ya’ni bunday harakatni amalga 
oshirishga rasmiy ruxsatnoma bo‘lmasligi lozim. Tovarlarni olib o‘tishga 
ruxsatnomaning mavjud emasligi to‘g‘risida, shuningdek, bunday 
harakatlarni sanktsiyalash vakolati mavjud bo‘lgan mansabdor shaxsning 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqiq qo‘yishi ham dalolat beradi
1
. 
1
Ушбу мазмунда рухсатномасиз ўтказиш тушунчаси Божхона органлари томонидан махсус воситаларни 
қўллаш тартиби тўғрисидаги Йўриқнома (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1999 йил 9 
ноябрда 835-сон билан давлат рўйхатидан ўтказилган, Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўми- 
тасининг раиси томонидан 1999 йил 6 августда тасдиқланган) 2-бандида ва Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлигига 
аъзо бўлган давлатларнинг Божхона қонунчилигининг асослари (МДҲга аъзо бўлган давлатлар раҳбарлари 
Кенгашининг қарорига илова), 217-моддасида тушунилади.
149 

---

Tovarlarni ochiqcha olib o‘tish, zo‘rlik ishlatmasdan, shuningdek, 
zo‘rlik ishlatish orqali yoki mol-mulkka zarar yetkazish tarzida amalga 
oshirilishi mumkin. Bu holatda jinoyatni JKning Maxsus qismi shaxsga 
qarshi jinoyatlar yoki o‘zgalar mulkiga qarshi qaratilgan jinoyatlar uchun 
belgilangan javobgarlik moddalari bilan jinoyatlar jami tariqasida 
tavsiflash lozim. 
Bojxona qonunchiligini buzishga doir munosabatlarda sharhlanayotgan 
belgilar shundan iboratki,