Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan buyumlar 
deb, tegishli qimmatbaho 
metallar va qimmatbaho toshlardan tayyorlangan yoki ulardan 
foydalanilgan holda tayyorlangan buyumlarga, masalan, ayrim zargarlik 
asboblariga aytiladi. 
Laboratoriyaga mo‘ljallangan 
ashyolarga tegishli metallar yoki 
toshlardan yasalgan va faqat laboratoriya tadqiqotlarida ishlatiladigan 
asbob-uskunalar va boshqa buyumlar kiradi. 
Qimmatbaho metallar va toshlardan yasalgan buyumlarning 
yarimfabrikatlari 
— bu keyinchalik yuqoridagi buyumlarni yasash uchun 
kerak bo‘lgan qimmatbaho metallar va toshlardan iborat materiallar 
hisoblanadi. Xomashyodan farqli o‘laroq, yarimfabrikatga bir marta ishlov 
berilgan bo‘ladi, ya’ni alohida ishlab chiqarish operatsiyalari amalga 
oshirilgan bo‘ladi. Yarim fabrikatlarni to‘yintirilgan xom ashyodan 
farqlash lozim. To‘yintirilgan xomashyo ishlab chiqarish operatsiyalariga 
tegishli bo‘lmay, rudani qimmatbaho metall yoki toshlardan tozalash 
imkoniyatini beruvchi texnologiya mahsulidir. Yarimfabrikatlarga, 
masalan, jihozlar ishlab chiqarilishida sarf bo‘ladigan elementlar kiradi. 
Yuqorida sanab o‘tilgan buyumlar uchun 
detallar 
o‘sha buyumlardan 
samarali foydalanishga yordam beradi. Shuni ta’kidlash kerakki, detallar 
ishlov berilgan yarimfabrikat sifatida o‘tmaydi. 
Ishlab chiqarish chiqindilari 
(opilkalar, qirindilar, shlamlar va 
boshqalar) — bu ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshirish jarayonida 
qimmatbaho metallar va toshlardan olingan chiqindilar bo‘lib, keyinchalik 
ishlov bermasdan ulardan foydalanib bo‘lmaydi. 
O‘zbekiston Respublikasi hududida muomalada bo‘lgan qimmatli 
metallardan tanga shaklida ishlangan «so‘m» pul birligi valuta qimmatligi 
1
Ўша жойда.
107 

---

sanalmaydi. Shuningdek, purkalgan oltin va kumush, tish protezlarini 
yasashda ishlatiladigan qoliplar valuta qimmatliklariga kirmaydi. 
Qimmatbaho metall va toshlardan yasalgan qurol, orden, nishonlar 
mazkur jinoyat predmeti deb baholanmaydi. 
Ilmiy-texnikaviy 
rivojlanish natijasida alohida turdagi sun’iy 
qimmatbaho toshlarni ko‘p miqdorda ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish 
imkoni yuzaga keladi.