Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Obyektiv tomondan 
jinoyat respublika manfaatlariga ko‘p miqdorda 
zarar yetkazilishiga sabab bo‘lgan, naf keltirmasligi ayon bo‘lgan 
bitimning tuzilishida ifodalanadi. 
Bitim 
deb, fuqarolar va yuridik shaxslarning fuqarolik huquq va 
burchlarini belgilash, o‘zgartirish yoki bekor qilishga qaratilgan 
harakatlariga aytiladi. 
Tuzilgan bitimning shakli qilmishning kvalifikatsiyasiga ta’sir etmaydi, 
ammo aybdorga jazo tayinlashda sud tomonidan inobatga olinishi lozim. 
Bitim tuzish 
— bu bitimning barcha shartlari bo‘yicha shaxs (taraf)ning 
o‘z erkini qonunda nazarda tutilgan tarzda ifodalashidir. 
Kuyidagi ikki shartga rioya qilgandagina bitim tuzilgan hisoblanadi: 
1)
bitimning barcha shartlari bo‘yicha erk-iroda ifodalangan bo‘lishi 
kerak; 
2)
erkning ifoda etilish shakli bitimlarga qo‘yilgan barcha talablarga 
javob berishi kerak. 
Ko‘yilgan talablarga rioya qilinganda bitim tuzilgan hisoblanadi, aks 
holda bitim haqida gapirishga hojat ham yo‘q. Agar erk qonunda nazarda 
tutilganidan boshqacha shaklda ifodalansa va bitimni ro‘yxatdan o‘tkazish 
(masalan, ko‘chmas mulk oldi-sotdisi bilan bog‘liq shartnomalar) talabiga 
rioya etilmagan bo‘lsa, uni tuzilgan deb bo‘lmaydi, chunki u haqiqiy 
hisoblanmaydi, ya’ni fuqarolik huquq va majburiyatlarini yuzaga 
keltirmaydi, o‘zgartirmaydi va tugashiga olib kelmaydi. Bunday holda 
aybdorning harakatlarini JK 25-moddasi 2-qismi va 175-moddasi 1-qismi 
(javobgarlikni og‘irlashtiruvchi holatlar bo‘lmaganda) bo‘yicha JK 175-
moddasida nazarda tutilgan jinoyatni sodir etishga suiqasd qilish deb 
kvalifikatsiya qilinadi. 
Naf keltirmaydigan 
bitim deganda, shartlari davlat manfaatlariga zid 
keluvchi bitimni tushunish zarur (masalan, mahsulot yetkazib berish 
bahosining aniq pasaytirilganligi yoki mahsulotni olish, uni transportda 
tashish narxlarini aniq oshirib ko‘rsatish; davlat mulkini tasarruf qilishda 
past narxlash, O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiy sanktsiya qo‘llagan 
rezidentlar bilan savdo operatsiyalarini amalga oshirish va hokazolar)
1
.