Maxsus pedagogika

Savol va topshiriqlar
1. Huquqiy tarbiya haqida tushuncha bering.
2. «Bolalar huquqlari to lg krisida» deb ataluvchi konvensiyada nimalar haqida
yozilgan?
3. Huquqiy ustuvorlik haqida so'zlab bering.

---

7-B O B . BO LALA R J A M O A S IN I O bR G A N IS H , T A S H K IL Q IL IS H
VA TA R BIY A LA SH
Jam oa tushunchasi pedagogikada asosan asrim izning 20-yiIlaridan 
boshlab atroflicha keng q o ‘llanila boshlandi. V aholanki, bu tushuncha 
undan oldin ham tarbiyachilar, psixologlar, tarixchilar, sotsiologlar- 
ning diqqatini tortib kelgan.
Bolalarni ja m o a d a tarbiyalash g ‘oyasi o ‘q ituvchi, tarb iy ach ilar 
tom onidan iliq kutib olindi. Juda ko‘p ilm iy-am aliy kuzatishlar amalga 
oshirildi. Bu tekshirish m a ’lum otlarining ko‘rsatishicha, jam oa faqatgina 
bolalarda o ‘rto q lik , ja m o a tc h ilik , ijtim o iy fao llik n i sh a k lla n tirib
qolmasdan, balki bolalarda atrof-m uhitga nisbatan m unosabatni belgilab, 
unga ijtimoiy yo‘nalish berar ekan. Jam oada tarbiyalash orqali bolalarning 
asosiy shaxsiy sifatlaridan b o ig a n xarakter va irodani tarbiyalab borish 
mumkin ekan. Jam oasiz h ar to m o n lam a yetuk shaxsni tarbiyalash 
mumkin em as, deb ta ’kidlashadi m um toz pedagoglar. Jam oa haqidagi 
nazariya shaxsning rivojlanishidagi um um iy qonuniyatlarni ochib beradi. 
Bolalarning jam o a g a birlashishlaridagi m an b a yagona m aqsadning 
borligidir. Shu m aqsadga erishish uchun jam o a asosidagi faoliyat tashkil 
etilad i. M a q s a d n in g b irlig i ja m o a a ’z o la r id a y a g o n a , u m u m iy
qarashlarning tiklanishiga olib keladi.
Har doim m aqsad turg‘unligi muvaffaqiyatlar garovi b o la olmaydi. 
Masalan, o ‘sm irlarning qonunbuzar guruhlarini jam oa deya olmaymiz. 
Demak, sistemali aloqa, ayrim um um iy m aqsadning b o lis h i jam oa 
boklish uchun yetarli emas ekan. Jam oa haqida darslikda quyidagicha 
ta’rif berilgan: «Ijtimoiy qiymatga ega b o ‘lgan maqsad asosida shu guruh 
a’zolarining yagona faoliyatga birlashishlari, o ‘zaro m unosabatda bir- 
birlariga b o g ‘liq boM ishlari, o lzaro jav o b g a rlik la ri, u lar burch va 
huquqlarining tengligiga asoslangan shaxslar guruhiga jam oa deyiladi. 
Jamoa o ‘z rahbar organlarini saylaydi, boshqa jam oalar bilan yaqin 
aloqada b o ‘ladi».
Jam oa m anbalari tu rli-tu m a n faoliyat turlari b o ‘lishi m um kin. 
Bularga m ehnat, o ‘yin, o ‘qish, om maviy m adaniy ishlar, sport, estetik 
faoliyat, m aishiy topshiriqlarni bajarish kiradi. Ularga q o ‘yiladigan 
talablar esa jam o a faoliyatining ijtimoiy foydali yo‘nalishi, jam oa a ’zolari 
imkoniyatlariga to ‘g‘ri kelishidir.
181

---

M untazam o ‘sib boruvchi, olg‘a harakat quluvchi, borgan sari 
m urakkab hayot faoliyati tajribalarini egallab boruvchi jam oagina haqiqiy 
shaxsning barkamol o ‘sishini ta ’minlaydigan jam oa bo‘la oladi, jam oa- 
ning muvafTaqiyati asosan birlamchi, son jihatdan eng kichik jamoaga 
bog‘liq. Bu yerda bolalar kundalik faoliyat bilan bir-birlariga bog‘lanib, 
izchil muloqotda bo‘ladilar. M aktab jamoasini shakllantirish uzoq davom 
etuvchi murakkab jarayon bo ‘lib, m a’lum qonuniyatlarga b o ‘ysunadi.
Haqiqiy jam oa bo‘lish uchun m a’lum vaqt talab etiladi ham da m a’lum 
bosqichlarbosib o ‘tilishi kerak.