|
2.3. Yordamchi maktab, uning maqsad va vazifalari
Oligofrenopedagoglar o ‘qituvehi, tarbiyachi, ilmiy b o ‘lim m udiri,
tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o ‘rinbosari, direktor vazifalarida ishlashi
mumkin. Oligofrenopedagog ishi Xalq maorifi vazirligi tom onidan ishlab
chiqilgan nizom asosida belgilanib, yosh avlodga tarbiya, um um ta’lim
fanlaridan bilim berish hamda m ehnat tayyorgarligidan o ‘tishni ko‘zda
tutadi. Oligofrenopedagog o‘quvchilami atroflicha pedagogik nuqtai nazardan
o ‘rganish asosida butun ta ’lim -tarbiya ishlarini rejalashtiradi, aqli zaif
o‘quvchilarning jismoniy va ruhiy nuqsonlarini tuzatadi, ularning harakat
sistemalarini to ‘g‘rilab boradi, bilish faoliyatlarini shakllantiradi va shular
asosida o'quvchilarda xarakter va madaniy xulq-atvor mezonlarini tarbiyalab
boradi. U aqli zaifbolalam ingota-onalari, jamoatchilik bilan ham tarbiyaviy
ishlarni amalga oshiradi.
Maktabni bitirib ketgan ham m a o ‘quvchilar bilan muntazam aloqa
boglab, katamnesik m a’lumotlar yiglb boradi. Ularning ishga joylashishlariga
yordam beradi. Ilg‘or pedagogik tajribalarni oi'ganib, ommalashtirib boradi.
Oligofrenopedagoglar m aorif tizimida ishlayotgan barcha pedagoglar
foydalanadigan huquqlardan foydalanadilar. Nuqsonli bolalar bilan olib
boriladigan ta ’lim -tarbiya ishlarining birm uncha m urakkabligi, turli-
tum anligini h u k u m atim iz e ’tiborga olib, o ligofrenopedagoglarning
maoshlarini birm uncha yuqori qilib belgilagan.
Oligofrenopedagog aqli zaif bolalar bilan ishlaydigan pedagog b o lsa,
aqli zaif bolalarni tarbiyalash, o ‘qitish haqidagi fan oligofrenopedagogika
fani deb yuritiladi.
Oligofrenopedagogika fan sifatida quyidagi masalalarni hal qiladi: aqli
zaiflikni pedagogik tahlil qilish; aqli zaiflik sabablarini o ‘rganish; aqli zaif
bolalarning rivojlanishini pedagogik va psixologik o krganish yoMlari va
vositalarini aniqlash; yordamchi maktablarda turli xarakterli bolalarga in
dividual munosabatni ta ’minlash; aqli zaif bolalarni tarbiyalash tamoyillari
va usullarini ishlab chiqish; aqli zaif o'quvchilarga umumiy bilim va mehnat
tayyorgarligi berish; o ‘quv fanlarining xususiy uslubiyotlarini ishlab chiqish;
aqli zaif bolalarga maxsus muassasalar tizimi va tuzilmasini belgilash.
Aqli zaif bolalar yordamchi maktabda barcha um um ta’lim fanlari asoslari
borasida m a’lum hajmda nazariy, amaliy bilimlar oladilar, kasbiy mehnat
malakalarini egallaydilar. Yordamchi maktab va maktabgacha muassasalarda
ta’lim jarayonida tuzatish ishlari tizim ini amalga oshiradi. Bu ishlar
bolalardagi rivojlanishning potensial imkoniyatlariga asoslanib, aqli zaif
bola shaxsini atroflicha shakllantirish, bilish faoliyatlarini takomillashtirishni
nazarda tutadi.
Bolalar orasida uchrab turuvchi nuqsonlilikni (karlik, ko‘rlik, aqli
zaiflikni) b a rta ra f etish ijtim oiy m asalalardan biri b o ‘lib, bu ishni
39
muvaffaqiyatli amalga oshirish davlatning umumiy ishlari orqali ro‘yobga
chiqarilishi mumkin.
L. S. Vigotskiyning 1924-yilda aytgan optim istik bashorati naqadar
haq iq iy e k a n lig in i h o z ir d efe k to lo g iy a s o h a sid a e rish ilg a n , e ri-
shilayotgan yutuqlar ham ko‘rsatib turibdi. «Ehtim ol, insoniyat ertam i,
kechm i ko ‘rlik, karlik, aqli zaiflikni yengadi. A m m o ularni biologik va
tibbiyot tom on idan ko 'ra, ijtimoiy va pedagogik to m o n d an ancha ilgari
yengadi», — deb ta ’kidlaydi L. S. Vigotskiy. Turli nuqsonli bolalarga
ta ’lim -tarbiya berish m aktablarining, davolash m uassasalarining keng
tizim i olim fikrining dalili em asm i? Fan yutuqlarini hayotga tatbiq
etish tufayli turli xil yuqum li kasalliklar u m u m an tugatildi. Bilim
egallashi m um kin b o ig a n nuqsonli bolalar uchun m ajburiy ta ’lim
joriy etildi. B archa maxsus m aktablar, m ak tab -in tern atlar, maxsus
bog‘ch alar butunlay davlat ta ’m inotiga o ‘tkazilgan.
Ayrim chet mamlakatlarda nuqsonli bolalar ta ’lim-tarbiyasi bilan xususiy
muassasalar, diniy tashkilotlar, nuqsonlilarga yordam berish jamiyatlari
hamda ayrim maxsus maktablar shug‘ullanadi. Ulardagi ta ’lim-tarbiya ishlari
qat’iy tizim asosida olib borilmaydi. Bizdagi yordamchi maktablar ommaviy
maktablar singari yosh avlodga taiim -tarbiya berish, ularni jamiyatning
foydali kishisi qilib yetishtirishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, yordamchi
maktablarning maxsus, xususiy vazifalari ham mavjud. Bularga aqli zaif
o ‘quvchilarning psixofizik xususiyatlarini hisobga olgan holda, ularga alohida
yondashgan holda bilim berish orqali bilish jarayonlarini tuzatib borish
vazifasi kiradi. Yordamchi maktablar aqli zaif bolalar uchun dastlabki va
oxirgi o lquv yurti bolganligi sababli, o ‘quvchilar maktabni bitirgandan
so‘ng bevosita hayotga y ollanm a olishlarini hisobga olib, ularga maktabda
turli xil kasbiy m ehnat ko‘nikmalari, malakalari beriladi. Yordamchi
maktablarda davolash ishlari umumiy ta ’lim-tarbiya ishlari bilan birgalikda
qo‘shib olib boriladi.
Yordamchi maktablar tajribasini ilmiy jihatdan umumlashtirish asosida
ta ’lim-tarbiya nazariyasini ishlab chiqish oligofrenopedagogika fanining
bosh mavzuini tashkil qiladi. T a’limning didaktik asoslari, darsning umumiy
tizimi, maktabda o lquv ishlarini tashkil etish, xususiy uslubiyotlarning
umumiy masalalari kabi pedagogik masalalar umumiy pedagogik talablarga
suyanadi.
Oligofrenopedagogika fani qator um um iy va maxsus fanlar bilan
chambarchas bogliq holda o ‘rganiladi. Aqli zaif bolalar oliy asab faoliyatlari,
ularning rivojlanish xususiyatlari, kasalliklari, kechishi, davolash ishlarini
nevropatologiyadan, aqli zaif bolalar ruhiy jarayonlarining xususiyatlari,
ularning taraqqiy etish xususiyatlari oligofrenopsixologiyadan, yordamchi
m aktabda d av olash-so g ‘lom lashtirish ishlarini tashkil etish u chun
m a iu m o tla r oligofreniya klinikasidan olib o ‘rganiladi. Y ordam chi
40
maktablarda ta ’lim 9 yil olib boriladi. 0 ‘quv rejasiga kiradigan fanlar haqida
qisqacha to ‘xtalib o ‘tamiz:
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
