Maxsus pedagogika

Y ordam chi m aktab tarb iyach isi. 
Aqli zaif bolalarni tarbiyalash va 
o ‘q itish u stid a y o rd a m c h i m a k ta b -in te r n a t va kuni u z a y tirilg a n
m aktablarda olib boriladigan butun, ko‘p qirrali ish asosan tarbiyachi 
tom onidan amalga oshiriladi.
Tarbiyachi ishining mazmuni va tashkiliy shakllari juda turli- tumandir. 
T arbiyachi o ‘quv ch ilarn in g yuqori o ‘zlash tirish larin i t a ’m inlashga 
yo‘naltirilgan ish olib boradi, ularning g ‘oyaviy-siyosiy tarbiyasini va 
axloqiy xislatlari tashkil topishini, m ehnat, jism oniy va estetik tarbiyani 
amalga oshiradi. Bolalar faoliyatini uyushtiradi, ularni sanitariya-gigiyena 
malakalariga odatlantiradi va ularning tashqi ko‘rinishiga va kayfiyatiga 
qaraydi, o ta-o n alar bilan ish olib boradi va hokazo.
Tarbiyachining asosiy vazifalariga quyidagilarni kiritish m um kin:
1. 0 ‘ziga biriktirilgan guruhdagi bolalaming normal tarbiyasini amalga 
oshiradi, ularni hayotga tayyorlaydi.
2. Tarbiyachi o ‘z guruhidagi bolalar bilan sinfdan va m aktabdan 
tashqari ishlarni olib boradi.
3. Bolalarni ijtimoiy-foydali mehnatga va o ‘z -o ‘ziga xizmat ko‘rsatishga 
jalb etadilar, tarbiyachi o ‘quvchilar bilan, m aktab psixologi, shifokori 
va logopedi bilan doimiy aloqada boMadi.
4. Bolaning ota-onalari bilan doim iy m uloqotda b o ‘ladi.
0 ‘qituvchining huquqi qanday b o ‘lsa, tarbiyachining huquqi ham
shundaydir.
13-33
193

---

Yordam chi m aktabda o ‘quvchilarni nim a uchun o ‘rganm oq kerak? 
Y ordam chi m aktabda o kquvchilarni hozirgi davr talablari darajasida 
to kgkri tarbiyalash uchun ularni yaxshi bilmoq kerak. Oligofrenopedagog 
yordam chi m aktab o ‘quvchisidan qancha yiroqlashsa, ta ’lim -tarbiya 
ishlariga sh u n c h a p u tu r yetadi. Y ordam chi m aktabda korreksion- 
tarbiyaviy ishning m uvaffaqiyati k o kp jih a td a n u n ing y o rd am c h i 
m aktab o kquvchilari ichki dunyosiga ch u q ur singib kirishiga, ularning 
kechinm alari ham da xulq-atvorini tushunishga b o g liq .
Y ordam chi m aktab o ‘quvchisining qanday yashayotganligini, uning 
qiziqish va m ayllari qandayligi, his-irodasining o kziga xosligi ham da 
xarakter xususiyatlarini o ‘rganishim iz deganda, uning qalbiga m um kin 
qadar ishonchli yo‘l topish, unga tarbiyaviy ta ’sir etishning yanada 
m aqb u l u s lu b la rid a n fo y d a la n ish d e m a k d ir. O lig o fre n o p e d a g o g
yordam chi m aktab o ‘quvchisining individual xususiyatlarini yaxshi 
o krgangan va yaxshi tushungan taqdirdagina bu o ‘quvchi shaxsini 
muvaffaqiyatli tarbiyalab yetishtira oladi. Oligofrenopedagog yordam chi 
m aktab o ‘quvchilarini faqat darsdagina em as, balki sinfdan tashqari 
vaqtda ham ularga tarbiya berishi, o ta-on alari bilan suhbatlashganda, 
o ‘qu v ch ilar uy sharoitlari bilan tan ish g an d a ham , h ar xil sayrlar, 
tadbirlar davom ida ham ularni o ‘rganib boradi.
Maxsus ta ’lim tizim idagi m uassasalar nizom ida o ‘quvchilarning 
in d iv id u al x u su siy a tla rin i, u larn in g h ayot s h a ro itla rin i o ‘rganish 
zarurligi ko‘rsatib berilgan.
Y o rd am ch i m aktab o kq u v c h ila rin in g o ‘ziga xos x ususiyatlari, 
ularning qiziqishlari, m ayllari, ular olgan tarbiya darajasi ni nazarga 
olgan holda m a ’lum maqsadga qaratilgan va ta ’sirchan reja tuzish oson 
boMadi.
T o kg kri, yordam chi m aktab o ‘quvchilarini o krganish ko‘p vaqt va 
kuch talab etadi. Am m o keyinchalik bular ham m asi katta ijobiy natijalar 
beradi. Y ordam chi m aktab o kqituvchisi o kquvchilarni, ularning o kziga 
xos xususiyatlarini bilgan holda ular kam oloti jarayonini muvaffaqiyatli 
ta r z d a y o ‘lga so lib k e tish i m u m k in b o ‘lad i. Shu b ila n b irg a , 
o ‘qituvchining har qaysi o ‘quvchi to ‘g ‘risida bilganlarini ham hisobga 
olish lozim. Bular yordam chi m aktab o kquvchilariga korreksion tarbiya 
berish jaray on ida ularga bir xilda talablar q o ‘yish va ularga bir zaylda 
m uom ala qilishga erishishga yordam beradi.