''Maxsus fanlar'' kafedrasi Kurs ishi mavzusi: Mehnat unumdorligi o’sishining asosiy omillari va mehnat samaradorligini oshirish yo’nalishlari

moddiy-texnika  omillari

  guruhini,  odatda,  etakchi  va  qolgan  barcha 

omillarni belgilovchi guruh deb qaraladi. 

 

Mehnat unumdorligini oshirishning 

moddiy-texnika omillariga

 fan-texnika 

taraqqiyotini  uzluksiz  rivojlantirish  asosida  mehnatning  texnika  va  energiya  bilan 

ta’minlanishini  oshirish  kiradi.  Ishlab  chiqarishda  fan-texnika  taraqqiyotining 

asosiy yo’nalishlari quyidagilardir: ishlab chiqarishning avtomatlashtirishga o’tish 

munosabati  bilan  uni  mexanizatsiyalash;  mehnatning  energiya  bilan  ta’minlanish 

darajasini oshirish asosida mashina va asbob-uskunalar quvvatining ortishi; ishlab 

chiqarishni elektrlashtirish; sanoat va qishloq xo’jaligining bir qancha tarmoqlarida 

ishlab  chiqarishni  kimyolashtirish;  butunlay  yangi  texnologiyalarning  yaratilishi 

(ular  ishlab  chiqarish  intensivligini  oshirishni  ta’minlaydi  va  jonli  mehnat  sarfini 

keskin  qisqartiradi);  ishlab  chiqarishga  material  sarflanishining  pasayishi  va 

moddiy  resurslarning  tejalishi;  mashinalar  va  asbob-uskunalar  ixtisoslashuvining 

chuqurlashuvi va shu kabilar. Energiyaning yangi qudratli manbalari - atom, ichki 

yadro,  geoterial,  kosmik  va  hokazo  turlarining  o’zlashtirilishi  ham  muhim 

ahamiyat kasb etadi.  

 

Moddiy  -  texnika  omillari  ta’siri  natijasida  mehnat  unumdorligi  ortadi  va 

mahsulotning  sermehnatlik  darajasi  (t)  pasayadi.  Sermehnatlilik  darajasi 

---

ko’rsatkichi  bo’yicha  mehnat  unumdorligining  o’sishi  quyidagi  formulalar  bilan 

aniqlanadi:

 

 

 

М

М

М

см

см

у

х





100

100

 yoki 

М

С

М

М

см

бм

см

у

х





100

 

 

 

Bu erda 

М

у

- mehnat unumdorligining oshishi, %; 

 

М

см

- mahsulot birligi sermehnatlik darajasining pasayishi, %; 

 

 

С

бм

 - tadbirni joriy etishdan oldin mahsulot birligini uchun zarur bo’ladigan 

boshlang’ich sermehnatlik darajasi. 

 

Mehnat  unumdorligining  o’sishiga  doir