Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

8-BOB. 
BUDJET-SOLIQ SEKTORINING 
IQTISODIY TAHLILI 
 
8.1. Fiskal siyosat, uning vositalari. Fiskal siyosat vositalarining 
yalpi talab va yalpi taklifga ta’siri 
Fiskal  siyosat
  davlat  iqtisodiy  siyosatining  tayanchi  hisoblanib,  u 
davlat budjeti daromadi yoki xarajatlarini o‘zgartirish orqali iqtisodiyotni 
barqarorlashtirishga  qaratilgan  chora-tadbirlar  majmuini  aks  ettiradi. 
Shuning uchun fiskal siyosat soliq-budjet siyosati deb ham ataladi.  
Davriy tebranishlarni oldini olishga, tekislashga (aksildavriy choralar 
ko‘rishga), ya’ni barqarorlikka qaratilgan har qanday siyosat kabi fiskal 
siyosatning maqsadlari ham quyidagilarni ta’minlashga qaratilgandir: 
barqaror iqtisodiy o‘sish; 
resurslarning  to‘liq  bandligi  (eng  avvalo  davriy  ishsizlik 
muammosini hal etish); 
barqaror narxlar darajasi (inflatsiya muammosini hal etish).  
Fiskal  siyosat  –  bu  eng  avvalo  hukumatning  yalpi  talabni 
ta’minlashga  (tartibga  solishga)  qaratilgan  siyosatidir.  Iqtisodiyotni 
tartibga  solish  bunday  sharoitda  yalpi  xarajatlarga  ta’sir  etish  orqali 
amalga oshiriladi. Ammo fiskal siyosatning ba’zi vositalari yalpi taklifga 
faollik  darajasi orqali ta’sir etish uchun ham qo‘llanilishi mumkin. Fiskal 
siyosatni hukumat olib boradi.  
Fiskal  siyosatning  vositalari  bo‘lib  davlat  budjetining  daromad  va 
xarajatlari hisoblanadi: 
davlat xarajatlari; 
soliqlar; 
transfertlar.  
Iqtisodiy davrning holatiga, ya’ni iqtisodiyot hozirda qanday davriy 
fazada  ekanligiga  ko‘ra,  fiskal  siyosat  vositalari    turlicha  qo‘llaniladi. 
Fiskal siyosatning  ikki turi mavjud (8.1.1-rasm): 
1) Rag‘batlantiriluvchi 
fiskal siyosat. 2) Cheklovchi fiskal siyosat.  

---

73