Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

11.1-jadval 
To‘lov balansida operatsiyalarni aks ettirish tartibi
53
 
Operatsiya 
Kredit-plyus (+) 
Debet – minus (-) 
A. Tovarlar va xizmatlar 
Tovarlar va xizmatlar 
eksporti (norezidentlarga 
xizmat ko‘rsatish) 
Tovarlar va xizmatlar 
importi (norezidentlarga 
xizmat ko‘rsatish) 
B. Investitsiyalardan 
bo‘yicha daromadlar va 
mehnatga haq to‘lash  
Rezidentlar tomonidan 
norezidentlardan olingan 
Rezidentlar tomonidan 
norezidentlarga to‘langan 
V. Transfertlar (joriy va 
kapital) 
Mablag‘larni olish 
Mablag‘larni uzatish 
G. Moliyaviy aktivlar va 
majburiyatlar bo‘yicha 
operatsiyalar 
Norezidentlar oldidagi 
majburiyatlarning 
ko‘payishi (masalan, 
norezidentlar tomonidan 
naqd milliy valutani sotib 
olinishi) yoki 
norezidentlarga nisbatan 
talablarni kamayishi 
(masalan, norezident 
banklardagi 
hisobraqamlarning 
qoldig‘ini kamayishi) 
Norezidentlarga nisbatan 
talablarning ko‘payishi 
(masalan, 
norezidentlarga kredit 
berish) yoki 
norezidentlar oldidagi 
majburiyatlarni 
kamayishi (masalan, 
rezidentlar tomonidan 
norezidentlardan sotib 
olingan qimmatli 
qog‘ozlarni qoplanishi) 
To‘lov balansida ikki yo‘nalishdagi valuta oqimi o‘z ifodasini topadi: 
1. Xorijiy valutalardagi tushumlar.  
2. Xorijiy valutalardagi to‘lovlar.  
To‘lov  balansi  mamlakatning  tashqi  iqtisodiy  munosabatlarining 
rivojlanish  darajasini,  jahon  savdosidagi,  xalqaro  kapitallar  va  kreditlar 
harakatidagi o‘rnini ko‘rsatadi.  
                                                            
53
 Моисеев С.Р. Международные валютно-кредитные отношения. – М.: Дело и Сервис,  2007. - С. 
340-341.  

---

115 
To‘lov  balansini  tuzish  ikki  yoqlama  yozuvga  asoslanadi.  Ya’ni, 
bunda  har  bir  operatsiya  ikki  marta  aks  ettiriladi:  bir  hisobraqamning 
debetida,  ikkinchi  hisobraqamning  esa  kreditida  aks  ettiriladi.  Bunda 
kreditli  o‘tkazmalarning  jami  summasi  debetli  o‘tkazmalarning  jami 
summasiga teng bo‘lishi va yakuniy saldo nolga teng bo‘lishi shart.  
Kreditli  va  debetli  o‘tkazmalar  o‘rtasidagi  farq  summasi  sof 
xatoliklar deb ataladi.  
To‘lov  balansini  tuzish  uchun  quyidagi  ma’lumotlar  manbaidan 
foydalaniladi: 
1. Bojxona statistikasi.  
2. Markaziy bank tomonidan shakllantiriladigan iqtisodiyotning pul 
sektorini statistikasi.  
3. Tashqi qarz statistikasi.  
4. Xorijiy valutalar bilan amalga oshirilgan operatsiyalari statistikasi.