Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

 
 

---

37 
5.3. Modellashtirish ob’ektlarining tahliliga yondashuv asoslari. 
Ob’ektli va funksional yondashuv 
Bunda  asosan    ob’ekt  to‘g‘risida  quyidagilarni  aniqlashimiz  va 
tasavvur  qilishimiz  zarur:  boshqaruv  ob’ektining  elementlari,  ularning 
o‘ziga xos xususiyatlari va faoliyat ko‘rsatish usullari, boshqariladigan va 
boshqarilmaydigan  parametlari,  moddiy  –  material  oqimda  ob’ekt 
elementlarining  o‘zaro  bog‘liqliklari  va  bu  bog‘liqliklar  xususiyatlari, 
faoliyat  natijasida  erishilgan  natijalar  strukturasi  va  dinamikasi  asosida 
ob’ekt  strukturasi  va  uning  faoliyat  dinamikasini  aniqlab  olish  va 
modellash tahliliga  X– ob’ektning kirishi, R – qayta ishlash yoki boshqa 
energiyaga  almashtirish, 
  ob’ekt  chiqishi  shartlari  asosida 
yondashiladi. 
 
Agar ikkita ob’ektlar o‘rtasida qandaydir o‘xshashlik mavjud bo‘lsa, 
bu  ob’ektlarning  birini  original  va  ikkinchisini  esa  model  sifatida 
qarashimiz  mumkin.  Original  sifatida  qabul  qilingan  iqtisodiy  ob’ektni 
vektor ko‘rinishidagi 
x(t)
 kirishga va vektor ko‘rinishidagi 
y(t)
 chiqishiga 
ega  bo‘lgan  o‘zgartiruvchi  deb  qabul  qilinsa,  uning  ustida  aktiv 
eksperimentlar  o‘tkazib, kirishdagi o‘zgarishlar  chiqishda qanday natija 
berishini  oldindan aytish mumkin.  
Originalning biz o‘rganmoqchi bo‘lgan xususiyatlarining matematik 
modeli  harflar,  sonlar,  matematik  belgilar  asosida  tuzilgan  formulalar, 
tenglamalar yordamida beriladi va ob’ektning matematik modeli deyiladi. 
Iqtisodiy    ob’ektning  dinamik  modeli  strukturali  funksional  model 
hisoblanadi. Chunki unda ob’ektning tuzilishi va funksiyasi qayd etilgan 
bo‘ladi.  Iqtisodiy  ob’ektning  elementlari  funksiyasi  uni  ma’lum  bir 
holatga  olib  kelish  emas,  balki  chiqishda  kerakli  natijalarni  olishdan 
iboratdir.  Shuning  uchun  ham har bir  ob’ekt  elementining  funksiyasi  x
i
 
 ni 
ga aylantirishdan iboratdir. 
 
Umuman  olganda  iqtisodiy  ob’ektning  kirishi  va  chiqishi  vaqt 
bo‘yicha uzluksiz va diskret funksiya bo‘lib, ularning o‘zaro bog‘liqligi 
uzluksiz va diskret modellar orqali ifodalanadi. 
 
 

Y
 
Y
R
X












)
,
1
(
m
i
x
i

)
,
1
(
n
i
y
i

x
R
y


---

38