Mavzu;O’rta osiyo xududlarini xonliklarga bo’linib ketishi

5-Seminar

Mavzu;O’rta osiyo xududlarini xonliklarga bo’linib ketishi

Reja;

1-shayboniylar davlati .Siyosiy ,ishtimoiy –siyosiy ,ishtimoiy –iqtisodiy,mzdaniy xayot.

2- Ashtorxoniylar sulolasi davrida O’rta osiyo

3- Buxoro amirligi.mang’tlar sulolasi

1-Shayboniylar davlatining poytaxti dastaval Samarqand bo’ldi Ubaydulox (1533-1539)xukumdorligi davrida murakab xarbiy –siyosiy vaziyatga qaramasdan fan va madaniyat rivojiga katta etibor bergan .

Shayboniylar sulolasining so’nggi vakili Pirmuhammid o’tamiyona shaxs bo’lib ,joylardagi xukumdorlar o’rtasida siyosiy tasir kuchiga ega emas edi. Natijada yuzaga kelgan urushlarga brxam bera olmay u tez orada o’zaro janjallarga qurbon bo’ldi .Shayboniylar davlati (1507-1598)shayboniylar buxoro xonligini boshqargan sulola.Shayboniylar asos slogan .Shayboniyxon asos solgan .Mavoronnaxirning asosiy shaxarlari Samarqand va buxoroni osonlik bilan egallab yangi davlatga asos solgan .Keyinchalik mavaronnaxir qolgan xududi va xuroson ham bu davlat tarkibiga kiritildi .Ismoil I safaviy bo’lgan jangda shayboniyxon o’ldirilgach (1510 yil)Ko’chkunchixon xon bo’lib ko’tarilgan Uning vafotidan so’ng o’g’li Abu Saidxon qisqa muddat (1530-1533)xukumronlik qildi.SHayboniyxonning jiyani Ubayduloxon davrida poytaxt samarqanddan buxoroga ko’chirilgan va davlatning rasmiy nomi buxoro xonligi deb ataladigan bo’lgan .Xususan, Ubayduloxon shaybonilar sulolasini saqlab qolish va uni mustaxkamlashda muxim ro’l o’ynaydi.Ubayduloxon vafot etgandan so’ng qisqa muddatda 3 qisimga bo’linib ketadi.

2- Ashtarxoniylar 1601-1757-yillarda o’zbek davlatchiligini boshqargan sulola.1601-yilda ashtarxoniylar Boqi Muxammad buxoro xokimyatini qo’lga olgach shayboniylar sulolasi xukuronligi tugatilgan .

14-asrning 80 yillaridanboshlab Ashtarxon va uning atrofidagi yerlar xalqlar ustidan xukuronlik qilgan .Ashtarxoniylar davrida davlat yizimi va boshqaruvi o’z tuzilishi,moxiyati jixatidanshayboniylar davridagidan deyarli farq qilmas edi.Davlatning ichki va tashqi siyosatiga doir masalalar rasman oliy xokimyat boshlig’i xon ixtiyori bilan xal qilinar edi.Markaziy va maxaliy hokimyat boshqaruvida ham shayboniylar davrida amalda bo’lgan lavozimlar saqlanib qolgan .Ashtarxoniylar davrida yerga egalik qilishning ilgarigi asrlarda amalda bo’lganidek mulk sultoni xususiy mulk ,vakf yerlari shakillari mavjud edi.Davlat yerlaridan o’sha joylarda dexqonlar foydalangan ular yerni ishlatib ,olingan xosildan xiroj solig’Iito’laganlar.

3- Buxoro amirligi –Buxoro xonligi 1753-yildan keying nomi, ashtarxoniylar o’rniga kelgan mang’itlar sulolasi vakillari o’zlarini amir deb atashgan .shunga ko’ra davlat buxoro amirligi deb atala boshlagan .1920-yil buxoro bosqini natijasida tugatilgan .Amir Mirshod 1758-yil Raxiyboy vafotidan so’ng mang’itlar amirlik taxtiga uning amakisi Miyonqul xokimi Doniyorbiy (1758-1785)nomzodini surishadi .Lekin u markaziy xokimyatni saqlab qolaolmadi .Mang’itlarning tarafdorlari va g’animlar o’rtasidagi o’zaro janjallar ,joylardagi xokimlarning mustaqillikka bo’lgan intilishlari o’n yillarga uzayib ketdi.