Mavzuning qisqacha tafsiloti. Ish

Raqobatning turli sharoitlarida ish haqining shakllanishi
202 
muqobil ish o’rinlariga ega bo’ladilar. Masalan, ular bir hududdagi boshqa ishlab 
chiqarish sanoatlarida ishlashlari mumkin yoki boshqa shaharlarda yoki shtatlarda 
o’z mutaxassisliklari bo’yicha kasblarda faoliyat ko’rsatishlari mumkin yoki ular 
boshqa kasblarda faoliyat ko’rsatishlari ham mumkin. 
Bu ishchilarni ishga oluvchi korxonalar (bizning misolimizda, duradgorlar
)
ularga o’zlarining mavjud muqobil ish o’rinlarida olayotgan ish haqlaridan 
yuqoriroq maosh to’lashlari kerak bo’ladi. Shuningdek, ular hozirda ishlamayotgan 
ishchilarni yuqoriroq ish haqi to’lash orqali ham jalb etishlari kerak. Qisqa qilib 
aytadigan bo’lsak, boshqa mehnat bozorlarida ish haqlari o’zgarmas deb oladigan 
bo’lsak, ma’lum mehnat bozoridagi yuqori ish haqi ko’proq ishchilarni ayni shu 
mehnat bozorida faoliyat yuritishlariga qiziqtiradi
5
. 
Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasida ayrim mualliflar (jumladan, 
«Ekonomiks» darsliklarida, V.D.Kamaev rahbarligida nashr etilgan «Iqtisodiyot 
nazariyasi» darsligi va boshqalarda)
6
ish haqini 
mehnat narxi
sifatida, ayrimlari 
esa
7
mehnat bozoridagi talab va taklifning muvozanat narxi 
sifatida talqin 
etadilar. Bunda ular asosan bozorda mehnat sotiladi degan bizningcha noto’g’ri 
tushunchaga 
asoslanishadi. 
Mehnat 
ishchi 
kuchining 
funktsiya qilishi, uning ma’lum maqsadga qaratilgan faoliyat 
jarayoni bo’lib, uning na qiymati, na narxi yo’qligi, bu 
jarayonni bozorga olib chiqib sotib bo’lmasligi fanda ham, 
real hayotda ham, iqtisodiy amaliyotda ham hammaga ayon 
bo’lgan va allaqachon isbotlangan masaladir. Shuning uchun 
buni isbotlashga harakat qilmasak ham bo’ladi. Lekin bu 
g’oyaning negizida bir ijobiy tomon borki, uni albatta hisobga 
olish zarur. Bu ham bo’lsa ular mehnatni ishchining malakasi, 
intensivligi va natijasi bilan bog’lashga harakat qilganlar. Ish haqining mazmuni 
to’g’risidagi turli nazariyalarni, (turli mamlakatlardagi va o’z mamlakatimizdagi 
amaliyotni) umumlashtirib, quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin. 
1.
Ish haqi to’g’risidagi nazariyalarda unga bir tomonlama yondashish 
xususiyati mavjud bo’lib, uning murakkab va ko’p qirrali iqtisodiy jarayon ekanligi 
ma’lum darajada e’tibordan chetda qolgan. Lekin bu nazariyalarning har birida ish 
haqining u yoki bu tomoniga to’g’ri baho berilgan bo’lib, ularda foydalanish 
mumkin bo’lgan ijobiy mazmun mavjuddir. 
5
Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. 250 b 
6
Qaralsin: Makkonnell K.R., Bryu S.L. Ekonomiks: Printsipi, problemi i politika. T.2. – M.: Respublika, 1992, 156-
b.; Ekonomicheskaya teoriya: Ucheb. dlya stud. vissh. ucheb. zavedeniy/ Pod red. V.D.Kamaeva. M.: Gumanitar. 
izd. tsentr VLADOS, 2004, 175-b. 
7
Qaralsin: Kurs ekonomicheskoy teorii. Ucheb. posob. pod red. Chepurina M.N., Kiselevoy E.A. Kirov, izd-vo 
«ASA», 1995, 233-b.; Tojiboeva D. Iqtisodiyot nazariyasi: Oliy o’quv yurtlari talabalari uchun o’quv qo’llanma. – 
T.: «O’qituvchi». 2002, 227-b.