Мавзунинг қисқача мазмуни

Лейбниц (1646-1716), инглиз файласуфи Жон Локк (1632-1704), инглиз тадқиқотчиси Гартли (1705-1757), француз адиби Дидро (1713-1784) кабилар ғоялар ассоциацияси (боғланиши) қонуни, идрок ва тафаккурнинг пайдо бўлиши, қобилиятлар психологияси ҳақида муҳим таълимотларини яратиш билан фаннинг ривожланишига муҳим ҳисса қўшдилар.
XVIII асрга келиб Галлер, Прохазкалар нерв тизимини тадқиқ қилишда улкан ютуқларга эришдилар, натижада эса психика миянинг функцияси эканлиги ҳақидаги таълимот вужудга келди. Инглиз тадқиқотчиси Чарльз Белл ва француз Франсуа Мажанди томонидан ёзувчи ва ҳаракат нервлари ўртасидаги тафовут очиб берилиб, унинг негизида рефлектор ёйи деган янги тушунча пайдо бўлиб, буларнинг натижасида ихтиёрий (онгли) ва ихтиёрсиз (онгсиз) рефлектор турлари кашф қилинди.
Австриялик шифокор Ф.Галль (1758–1828) одам мияси­нинг тузилишини жуда мукаммал ўрганиб, миянинг френологик харитасини яратди. У бош мия катта ярим шарларининг кулранг ва оқ моддасини бир-бирига боғлиқ бўлган алоҳида тузилмалар эканлигини биринчилардан бўлиб аниқлади. Ф.Галль бош мия пўстлоғида 40 га яқин руҳий функцияларни жойлаштирди ва уларни миянинг пушталари (бўрмалар) билан боғлади. У ҳаракат, кўрув, эшитув ва сезги марказлари билан биргаликда мияда хотира, тафаккур, севги, камтарлик, донолик, айёрлик марказларини жойлаштирди. Ўта қобилиятли одамларнинг миясидаги пушталар кучли ривожланган, ботиқ ва чуқур бўлади, кимнинг фикрлаши суст бўлса, унинг мияси силлиқ бўлади, деган фикрни илгари суради.
Юқоридаги илмий кашфиётлар таъсирида рус олими И.М.Сеченовнинг (1829-1905) рефлектор назарияси рўёбга чиқди ва ушбу назария Психология назарияси ва тарихи модулиининг физиологик асослари, механизмлари, бош мия рефлексларининг ўзига хос хусусиятлари табиатини очиб бериш имкониятига эга бўлди. Бу муҳим назарий қоидалар И.П.Павлов (1849-1936) томонидан тажриба йўли билан тасдиқланди. У ҳайвон ва одамнинг ташқи муҳит билан ўзаро ҳаракати мия томонидан бошқарилиши қонуниятларини кашф этган эди. Олимнинг ушбу қонуниятларига нисбатан барча қарашлари одатда икки хил сигнал тизими ҳақидаги таълимот деб аталади.
XIX асрнинг ўрталарида психологиянинг ривожланишида катта ўзгаришлар юз бериб, Месмер гипноз (юнонча – “уйқу” деган маънони англатиб, фанга ушбу тушунчани 1843 йили англиялик жарроҳ Жеймс Бред киритган.) ҳақидаги таълимот яратади. Гипнозда кузатиладиган барча ҳодисаларни Месмер “магнетизм” билан боғлайди. Кейинчалик франциялик олим