Mavzuning dolzarbligi : Mustaqilligimizning dastlabki yillaridan boshlab, O‟zbekistonda

2.8. Donni uyum va maydonchalarda vaqtincha saqlash.

 

 

 

Mamalakatimizda  don  saqlash  omborxonalari  ko‟payib  borishga  qaramasdan  hosilni  yig‟ib 

olish  vaqtida  ayrim  tuman  va  viloyatlarda  xo‟jaliklarda  yetishtirilgan  hosilni  vaqtincha  uyumlarda 

saqlashga majbur bo‟lib qolinmoqda. Uyum deb ma‟lum bir qoidaga asosan omborxonadan tashqari 

ochiq havoda to‟kilgan yoki qoplarga joylashtirilgan donlar aytiladi. Don uyumlarini saqlash davrida 

har xil tashqi muhit sharoitining tezda ta‟sir etishi ularni saqlashga  chidamliligini juda pasaytiradi. 

Ayniqsa  bunday  sharoit  kuz  va  bahor  oylariga  to‟g‟ri  keladi.  Donlarni  uyumda  saqlashga  ualrning 

ichki qismda kechadigan jarayonlar ustki kuzatish ishlari olib borish qiyinlashadi. Shu sababli o‟z – 

o‟zidan  yonib  ketish  va  hashorotlar  bilan  zararlanishini  o‟z  vaqtida  payqash  qiyinlashadi.  Bundan 

tashqari  donlar  uyumda  ifloslandi,  buziladi  va  qushlar  kemiruvchi  hayvonlar  tomonidan  osongina 

nobud  qilinadi.  Ko‟pchilik  rivojlangan  mamlkatlar  tajribasidan  malumki  donlar  ochiq  uyumlarda 

saqlanganda to‟plangan hosil 10 – 30% gacha yuqotish mumkin. 

         Urug‟lik  donlarni  ochiq  havoda  uyumlarda  saqlash  qat‟iyan  man  etiladi.  Agar  o‟rib  olimgan 

hosilni vaqtincha uyumlarda saqlashga majbur bo‟lib qolsak vaqtida uyum uchun maydon tanlashga, 

donlarni uyumlarga joylashtirish hamda ustini yopish usullariga e‟tibor qaratish kerak. Uyum uchun 

maydonchalar to‟g‟ri tekis, suv to‟planib qolmaydigan qilib tashkil etiladi. Maydon har tomonlama 

avtomabillarni  kirib  shamollatish  uskunalarini  joylashtirish  va  boshqa  chiqish  uchun  don  tozalash 

mashinalarini muntazam ishlarini  bajarish uchun bo‟lishi lozim. Maydon asfaltlanishi yoki yer qattiq 

jipslanib (tranbobka) ustiga taxta yoki pletka tushaladi. Maydonchani shunday tashkil qilish kerakki 

uyum balandligining eng ustki qismi kuz – qish paytida bo‟ladigan shamol yo‟nalishiga to‟g‟ri kelsin. 

       Donlarni uyumga joylashtirishdan oldingi tayyorgarlik ishlari ham katta ahamiyatga ega. Namlik 

qanday  bo‟lishida  qat‟iy  nazar,  ularni  maydonchaga  joylashtirishdan  avval    va  undan  past 

haroratgacha  sovutilishi  shart.  Bunda  sutkalik  haroratdan  ham  foydalanish  maqsadga  muvofiqdir. 

Faqat  quruq  va  o‟rtacha      namlikdagi  don  uyumi  oldindan  sovutilib  keyin  ustini  yopish  tavsiya 

qilinadi. Oldindan sovutilmagan hamda namligi teng namlikdan yuqori bo‟lgan don uyumini  yopish  

shart emas aks holda o‟z – o‟zidan yonib ketishi jarayoni boshlanish mumkin. Uyumlar ustini yopish 

uchun  berizent,  bardan,  palatka  va  shunga  o‟xshash  materiallardan  foydalaniladi.  Shuni  aynan  bir 

marta takidlash kerakki, donlarni vaqtincha uyumlarda saqlash bu eng ohirgi choradir. Vatanimizning 

janubiy  mintaqalarida  ozuqa  –  yem  donlarini  saqlash  kerak  bo‟lib  qolsa,  uni  omborxonalardan 

tashqarida ochiq yerda saqlash yaxshi natija beradi.