qilish Qoraqalpog’iston Respublikasi qonun hujjatlari bilan ham tartibga soli-nadi.
Qonun hujjatlari ushbu qonunda belgilangan iste’-molchilarning huquqlarini
cheklab qo’yishi, ularni himoya qilishning kafolatlarini kamaytirishi mumkin èmas.
himoya qilish to’g’risidagi qonun hujjatlari ushbu konun va boshqa qonun
Respublikasining Konstitutsiyasi, joriy qonunlar, O’zbekiston Respublikasi
kdrorlari va Vazirlar Mahkamasining qarorlari bilan tasdiqlangai Nizomlar,
qoidalar va boshqa qonun osti normativ xujjatlari kiradi. Iste’molchilarniig
iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to’g’risidagi qonun hujjatlari
sirasiga kirmaydi. Buning boisi shundaki, u yakka iste’molchi (yoki muayyan
iste’molchilar guruhi) —individ xuquqlarini va shu iste’molchi (yoki muayyan
iste’molchilar guruhi)ning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan bo’lib, boshqa
holatlardan kelib chiqib, sud amaliyoti hamtsa uning natijasi (qarorlar, hal qiluv
qarorlari, hukmlar) iste’-molchilarning huquklarini himoya qshtsa-da, ammo u
faqat bir ish holati uchungina daxldor bo’lganligi va ushbu ish uchun majburiy
23
mazmunda èkanligi uchun iste’molchilarning huqu*ushrini himoya qilish
to’g’risidagi qonun hujjatlari sifatida è’tirof ètilmaydi.
O’zbskiston Respublikasining Konstituiiyasi iste’mol-chilarning huquklarini
himoya qilishda ustuvor bo’lib, Konstituiiyaning 13-moddasiga ko’ra u
umuminsoniy tamoyillarga asoslanadi. Inson, uning hayoti, èrkinligi, sha’ni, qadr-
qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat Hisoblanadi.
Inson o’z taxsiy èhtiyoji uchun tovar sotib olishdan, muayyan xizmatlardan
foydalanishdan va ishlar bajarilishi Natijasidan manfaatdor èkan, u iste’molchi
sifatida o’z hayotini go’yoki «garov»ga quyadi. Chunki nuqsonli, sifatsiz,
foydalanishga yaroqsiz tovar (ish, xizmat) uning hayotiga, Chog’lig’iga jiddiy
zarar etkazishi mumkin.
«Iste’molchi
hamisha
haq»
tamoyili
O’zbekiston
Respublikasi
Konstitutsiyasining 44-moddasiga muvofiq, iste’molchiga o’z buzilgan huquqini,
manfaatini sud orqali tiklash imkonini beradi. Ushbu moddaga asosan har bir
shaxsning o’z huquq va èrkinliyutrini sud orqali himoya qilish, davlat organlari,
mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining g’ayriqonuniy xatti-harakatlari
ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi.
«Davlat butun xalqning manfaatlarini ko’zlab, islo hotlar jarayoniping
tashabbuskori bo’lishi, iqtisodiy taraqqiyotning etakchi yo’nalishlarini belgilashi,
iqtisodiyotda, ijtimoiy sohada va suveren davlatimizning ijtimoiy-siyosiy hayotida
tub o’zgarishlarni amalga oshirish siyosatini ishlab chiqishi va izchil ro’yobga
chiqarishi kerak»
1
.
Davlat bosh islohotchi sifatida har qanday mamlakatni rivojlantirish yo’lida
islohotlarni amalga oshirar èkan, avvalo, inson manfaatini birinchi o’ring’a
qo’yadi. Inson èsa jamiyatda asosiy fuqarolik munosabatlarida iste’molchi sifatida
gavdalanzdi. Ayian shu holat ham mamlakatimiz Bosh qonunida o’z ifodasini
topgan.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 53-moddasida ta’kidlanishicha,
davlat iste’molchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faolmyat,
tadbirkorlik va mehnat qilish èrkinligini, barcha mulk shakllarining tsngligini va
huquqiy jihatdak bab-baravar muhofaza ètilishini kafolatdaydi.
Iste’molchilarning huquqlarini himoya qiluvchi qonun hujjatlari orasida
O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi markaziy o’rinlardan birini ègallaydi.
Zero, istse’molchi va ularning huquqlarini himoya qilish fuqarolik-huquqiy
munosabat bo’lib, uning o’rganish predmeti hisoblanadi. Fuqarolik kodeksi asosan
mulkiy va shaxsiy-nomulkiy munosabatlarni tartibga soladi. Fuqaro iste’-molchi
sifatida ijtimoii munosabatga kirishganida u mulkiy mazmun kasb ètadi.
Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to’g’risidagi qonun hujjatlarini
buzganlik uchun ma’muriy hamda; jinoiy javobgarlik belgilaigan. Bu belgilangan
javobgarlik choralari iste’molchilarning xuquqlariii himoya qilishga to’sqinlik
qiluvchi sodir ètiladigan huquqbuzarlikning ijtimoiy xavflilik darajasiga bog’liq
bo’ladi. Ijtimoiy xavflilik darajasi katta bo’lmagan huquqbuzarlik ma’muriy
24
javobgarlikka, ijtimoiy xavfli qilmishlar èsa jinoiy javobgarlikka tortish uchun asos
bo’ladi.
Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksning 164-moddasi (savdo yoki
xizmat ko’rsatish qoidalarini buzish), 165-moddasi (xaridor yoki buyurtmachini
aldash), 166-moddasi (xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning sgtirtli ichimliklar, oziq-
ovqat mahsulotlari va sanoat mollarini, ularning sifatini va ishlab chiqarish
markasini tasdiqlaydigan qujjatlarsiz sotish yoki sotish maqsadila olish), 178-
moddasi (monopoliyaga qarshi qaratilgan faoliyatni amalga oshiruvchi vakolatli
organga va iste’molchilarning huquq-larini himoya qiluvchi organlarga axborot
taqdim ètmaslik yoki atayin noto’g’ri ma’lumotlar taqdim ètish) va qator boshqa
moddalari bevosita iste’molchilarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
