Mavzuga oid nazorat savollar va javoblar

4-MAVZU: OB – HAVONING MASHG„ULOTLARGA TA’SIRI.

MAVZUGA OID NAZORAT SAVOLLAR VA JAVOBLAR

1.Sovuq va issiq havo sharoitida trenirovka va musobaqa tashkil etish deganda nimani tushunasiz?

Issiq kunda o„pkani ventilatsiyali yurak qon tomir urishi ortadi, qonni sistematik hajmi susayadi, qonda laktod darajasi ko„payadi. Masalan: Bruxi va muallifdoshlarining (1960) ko„rsatishicha 25 - 30s 15 daqiqalik yugurish yuklamasida va undan keyingi 20 daqiqalik dam olish vaqtida yurakning qisqarishi ikki barobarga oshgan. Bunday salbiy ko„rsatkichlarga qarshi, tez-tez katta bo„lmagan porsiyada (200 300ml dan har 15 - 20 daqiqada) suv ichib, og„izni chayqab turish zarur. Suvga 1l, 3g natriy xlorid aralashgan bo„lishi joiz. Sovuq joydan issiq joyga va uni teskarisi musobaqaga boruv-chi sportchilar oldindan akklimizatsiya qilishi zarur. Buning uchun 5-8 trenerovkada 2-3 soatli mashg„ulot o„tkazish kifoya. Sovuq havoda o„tkaziladigan mashg„ulotlar issiqqa qaraganda kamroq muammoga ega past haroratda terini izolatsiya qilish qobiliyati tomirlarni qisqarishi hisobiga 5-6 marta ko„payishi mumkin

2. Yomg‟ir va qorli havoda mashg‟ulotlarni olib boorish sportchining organizmiga qanday ta‟sir ko‟rsatadi? Sovuq havoda o„tkaziladigan mashg„ulotlar issiqqa qaraganda kamroq muammoga ega past haroratda terini izolatsiya qilish qobiliyati tomirlarni qisqarishi hisobiga 5-6 marta ko„payishi mumkin. Haroratni tez o„zgarishi natijasida sovuq qotish orqali shamollash kasalliklarini oldini olish zarur diqqatni harakat faolligini ekipirovka qilishga qaratish kerak. Mushak faoliyatini aniq sharoitda aniq issiq berishni ta‟minlash, bir necha marta jadallashtirish joiz.

3.Havoning o‟zgarishi sportchining yurak qisqarish chastotasida qanday o‟zgarish kechadi?

Insonning hayot faoliyatini to„laqonli havo haroratini optimal darajasi 18-20s tashkil etadi. Shiddatli jismoniy faoliyat, havoni optimal haroratini pasaytirish bilan bog„liq. yurak qon tomir urishi 1 daqiqada 140 marta qisqarganda ishni 16-17 s aniq bajarish mumkin. Y.Q.Ch 170-180 marta urish aralash komfort zonasi bilan bajariladi.

4. Anaerob muhitda mashg‟ulotlar qanday tashkil etiladi?

Bu sohada 1968 y Mexikada o„tkazilgan (2240 m dengiz sathi-dan balandlikda) olimpiya o„yinlarida katta tajribaga ega bo„lindi. Tog„ sharoitida havo zichligini pasayishi, tezkor kuchlilik ko„rsatkichlarini oshishiga yordamlashadi. Masalan: 2200 - 2400 m dengiz sathidan balandlikdagi havo zichligini pasayishi, sprintcha yugurishni orqasidan 1,5 - 1,7 m/s tezlik bilan ta‟sir etgandek 100, 200 va 400 m konkidagi 500 m masofalarga ta‟sir ko„rsatadi. Bunday sharoitda tabiiy hamda disk, kopyoni uloq-tirish, uzunlikka sakrash, shest bilan sakrash, molotni uloqtirish natijalari oshadi. Masalan: 2240 dengiz sathidan balandlikda yadro uloqtirish natijasi 5 sm ga, kopya 69 sm, 162 sm ga oshgan5. Zamonaviy sportda inson organizmiga tabiat muhit omillarini qanday ta‟siri bor?

Ikki щaftalik kuchli trenerovka, chidamlilik ko„rsatuvchi sport turlari bilan bog„liq bo„lgan (200-2500 m dengiz sathidan baland bo„lgan) ko„rsatkichlar kattaligiga qaramasdan moslashishga olib keladi. Gavdani 1 kg mushakiga hajmini oshishiga, gemogla-bin mazmunini, laktatni kamayishi minoglobin mazmunini oshishi, aerob fermetlarini faolligini oshishiga olib keladi. Shu sababli O„zbekistonda ham Chimgan, Bildirsoyda sport inshoat-lari qurilgan

Keyinga yillarda sportchilarning amaliy tayyorgarligida xar xil Gipoksiya gaz aralashgan va giperoksik (40 - 60% kislorodi va aralashmadan nafas olish) variantlaridan foydalaniladi. Shiddatli gipoksin trenerovka, davomida gaz aralashmasida kislorod mazmunini pastligi sportchining organizmida o„rta va yuqori tog„ balandliklariga o„xshab: standart yuklamalarda yurak qon tomir urishi kamayadi, hamda Laktat kamayadi. Kislorodni maksimal qilish qobiliyati oshadi.