Mavzu;,Boburnoma”da joy nomlarini ning qo’llanilishi Mundarija Kirish Reja; I bob. Bobur va “Boburnoma” g’arb nigohida va ushbu asarda o’ziga hos xarakter

[…]Le pays de Ferghana fait partie du cinquième climat. Il est situé à la limite
des terres habitées.À l’Est se trouve Kachghar, à l’ouest Samarqand, au sud les montagnes qui bordent le Badakhchan. Au nord, bien qu’il se trouva jadis des villes telles Almalïgh, Almatu, Yangï qu’on appel Otrar dans les livres[…]
Farg’ona viloyati beshinchi iqlimdadir. Sharqi Koshg’ar, g’arbi Samarqand,
janubi Badaxshponning chegarasi – tog’lar, shimolida ilgarilar Olmoliq, Olmotu
va Yangi singari shaharlar bo’lgan ekan, uni kitoblarda O’tror deb yozadilar[…]24. Berilgan misolda Farg’ona viloyati ya’ni hokimligining tasviri va
unga yondosh hududlar nomlari ketma-ketligi uchramoqda. Fransuzhaga joy
nomini tarjima etilishida albatta, fransuz tilining talaffuz jihati va til qolipiga
muvofiqlashtirishga urinish ko’rinib turibdi: Farg’ona viloyati – le pays de
Ferghana bunda viloyat so’zi le pays – mamlakat so’zi bilan ifodalanmoqda.
Sababi yuqorida aytib o’tilganidek, Farg’ona viloyati u davrda farg’ona hokimligi
bo’lgan. Buni misolning davomida kelajak joy nomlari ham bildirib turibdi:
Almaligh – Olmoliq; Almatu – Olmotu va hk. Bu joy nomlari chig’atoy turkiy tilida
Bobur tilida bitilgan. Fransuz tiliga ham ana shu arxaik moslik saqlab qolinishiga
erishilgan.
Zahiriddin yoshligidanoq turli sayohatlarni yaxshi ko’rgan. Bunday
safarlarda chiniqqan ham. Yosh bo’lishiga qaramay, o’lkamizning geografik
qiyofasini tasavvur qila olgan. Olim 15-16 yasharligida Farg’ona, Samarqand va
Toshkent oralig’ini bir necha marta kezib chiqqan. 19 yoshga to’lgan yili Hisor
tarafidan toqqa ko’tarilib, Fondaryo va Iskandarko’l orqali Zarafshon vodiysiga
o’tib, Samarqandga kelgan. Boburning yozishicha, 21 yoshigacha Farg’onadan
Buxorogacha, Toshkentdan Hisor va Hirotgacha bo’lgan barcha shahar va
qishloqlarda hamda dashtu tog’larda bo’lgan. Farg’ona vodiysida u borgan eng
sharqiy joy – O’zgan shahridir. O’zbekistonning g’arbi, Buxoro va Qarshi ham
Boburga yaxshi tanish edi. Shuningdek, Eron bilan Afg’oniston chegarasida, o’sha
davrning eng yirik poytaxtlaridan bo’lgan Hirotda bir qancha vaqt yashagan. Shu
tariqa umrining deyarli 36 yilini safarlarda o’tkazgan va o’n minglab kilometr yo’l
bosgan, Bobur Farg’onadan Bangolagacha (Hindistondagi Bengaliya) borgan.
Sayohatlari mobaynida esa Bobur o’zining shoh asari «Boburnoma» uchun boy
ma’lumotlar to’plagan. Manbalarda keltirilishicha, yonida doimo xotira daftari
bo’lgan va u ko’rgan, bilgan, eshitganlarini darrov yozib qo’yardi. Keyinchalik
yozuvlarini tartibga solib, qo’shimchalar kiritib, tahrir qilib, yaxlit asar
ko’rinishiga keltirgan.
Darhaqiqat, olimning yaratgan badiiy asarlari bilan bir qatorda O’rta Osiyo,
Afg’oniston va Hindiston davlatlarining geografiyasi, tarixi, ijtimoiy-iqtisodiy
hayoti, tabiati, etnografiyasi va tibbiyotiga oid muhim ma’lumotlarni o’zida aks
ettirgan «Boburnoma» alohida o’rin tutadi. «Boburnoma» Zahiriddin Muhammad
Boburning Farg’onadagi yoshlik chog’laridan to Hindistonda podshoh bo’lganigacha boshdan o’tkazganlarining mufassal ta’rifidir.