Мавзу: Ўзбек халқ эртаклари асосида майда пластик композициялар яратиш

ГЛ

m

«г

J

100

1"45°

3 faska

1,6-shakl

Diametrga dopusk: 0,008 -(-0,008)=0,016 mm.
Yo‘l qo‘yilgan chegarada eng kichik diametr: 40-008= 39,992 mm, yo‘l qo‘yilgan chegarada eng katta diametr: 40+0,008 =40,008 mm.
Chiziqli o‘lchamning yo‘l qo‘yilgan chegarada yuqori va pastki chet­ga chiqish, nominal o‘lchamga nisbatan kichik shrift bilan uning qatorida yoziladi (1.5-shakl,a). Bunda plyus belgisi, chekli o‘lchamning nominal o‘lchamdan kattaligini ko‘rsatadi, minus belgisi esa chekli o‘lchamning nominal o‘lchamdan kichikligini ko‘rsatadi. '
Yo‘l qo‘yilgan chegarada chetga chiqish nolga teng bo‘lsa, u yozil- maydi (1.5-shakl,b). Yo‘l qo‘yilgan chegarada yuqori va pastki chetga chiqishlaming son qiymati teng bo‘Isa, u nominal oicham bilan bir xil shriftda bir marta yoziladi (1.6-shakl, a). Yo‘l qo‘yilgan chegarada chetga chiqishini chizmada qo‘yishga misol 1,6-shakl, b da ko‘rsatilgan.
Yuqori va pastki chetga chiqishlami ko‘rsatuvchi sonning o‘lchamlari nom­inal o‘lchamni ko‘rsatuvchi sonning o‘lchamiga nisbati va ularning yozilish tartibi 1.7-shakldaberilgan.

,5-shakl

0,136

060

050

f 7



+0,3
-0,2
-0,5

50

010
^ -0,07

masalan:

a)

0iofg(X)

b)
1.13-shakl

Yo‘l qo‘yiIgan chegarada chetga chi- qishini chizmada ko‘rsatish.
Yo‘l qo‘yilgan chegarada chetga chi- qishini bevosita o‘lchamda uch usuldan biri bilan ko‘rsatiladi: GOST 25346-96 bo‘yicha dopusk maydonining shartli bel- gilari bilan, masalan, ф 55H9, ф 55 h 8 (1.12-shakl,a,b). Yo‘l qo‘yilgan chegara-

simmetriyasi

b/2

£ Г

Д

b

b)

Baza tekislik

Umumiy o‘q



2.7-shakl a)

a)

c)

//

WM

0,

b)
2.11-shakl

qo‘yilmaydi. Uni gorizontal vaziyatda olish ma’qul hisoblanadi.
Dopusk ramkasini ulovchi chiziq, to‘g‘ri yoki siniq bo‘lishi mumkin (2.12-shakl, a- 1). Zaruriyat tug‘ilganda ulovchi chiziqni ramkaning ikkinchi qismidan o‘tqazishga (2.13-shakl, a) va ulovchi chiziqni strelkani detal material tomonidan chiqarilgan chiziqqa tegdirib qo‘yib tugatishga (2.13- shakl,b) yo‘l qo‘yiladi.

T
.1 b)

□

2.15-shakl

э

а)

m

ш

c)

О
ш o,n Fra
Ntoo.i I
fojsfera ф 0. l| 2.16-shakl

Agar dopusk sirtga yoki uning pro- filiga tegishli bo‘ Isa, dopusk ramkasini ulovchi chiziqning strelkasi oMcham chizigM oxiridan yoki oMcham strelkasidan yetarli darajadagi (uzoq) masofada boMishi kerak (2.14-shakl).
Agar dopusk o‘qqa tegishli boMsa do­pusk ramkasini ulovchi chiziqning ' strelkasi tegishli oMchamning oMcham chizigM davomi bi­lan yoki simmetriya tekisligi bilan mos keladi (2.15 -shakl).
Sirtning shakli joylashishiga qarab dopuskning son qiymati oldida quyidagi belgilar qo‘yiladi: agar yumaloq yoki silindrik dopusk maydoni diametr bilan ko‘rsatilgan boMsa,- ф (2.16-shakl,a), agar yumaloq yoki silindrik dopusk maydoni radius bilan ko‘rsatilgan boMsa - R (2.16-shakl,b), agar dopusk maydonining simmetriyaliligi, o‘qlarningkesishishi, ikkita pozitsion dopusk ikkita parallel chiziqlar bilan yoki diametr

fo

//	0,06
	0,01/100

■ 0,02/100

0,08/300x200

I—

tekisliklari (diametr orqali o‘tgan tekisliklar) bilan
chegaralangan bo‘lsa -T ^a)
(2.16-shakl,c), o‘sha dopusk maydoni va T simvoli uchun lekin radial tekisliklar bilan chegaralangan bo‘lsa-T/2
(2.16-shakl,d), agar dopusk 2.17-shakI _d)
maydoni shar boMsa- “sfera”
so‘zi yoziladi (2.16-shakl, b).
Berilgan uzunlik yoki sirt yuzasiga dopusk qo‘yish 2.17-shaklda ko‘rsatilgan. Detal elementining sirtida dopusk maydoni uchun belgilangan joy ko‘rsatilgan bo‘lmasa, bu paytda dopuskning son qiymati detal elemen­tining butun sirti yoki uzunligi bo‘yicha ko‘rsatilgan hisoblanadi (butun sirti yoki uzunligiga tegishli bo‘ladi (amal qiladi)). Uzunlik bilan chegaralangan element uchun belgilangan joy o‘lchami millimetrlarda dopusk qiymatidan keyin qiya chiziq chizib yoziladi (2.17-shakl, a).
Dopusk bilan chegaralangan sirt uchun belgilangan joy o‘lchamlari mil­limetrlarda dopusk qiymatidan keyin qiya chiziq chizib yoziladi (2.17- shakl,b).
Agar dopusk butun element bo‘yicha va shu bilan bir vaqtda ma’lum belgilangan joy ham ko'rsatilgan bo‘lsa, bunday holda ikkinchi dopusk birinchi dopusk ostida dopuskning qo‘shma ramkasida ko‘rsatiladi (2.17- shakl,c).
Agar dopusk elementning biror belgilangan joyiga tegishli bo‘lsa, bu joy o‘lchamlar bilan chegaralanib, shtrix-punktir chiziq bilan belgilanadi (2.17- shakl,d).
Chiqib turgan dopusk maydonining uzunligi va joylashishi o‘lchamlar bilan belgilanadi. Belgilangan elementni chiqib turgan qismi konturi uzluk- siz ingichka chiziq bilan chegaralanadi. Dopusk ramkasida dopusk qiyma­tidan keyin P simvoli qo‘yiladi (2.18-shakl).
Yozuvlar (to‘ldiruvchi ma’lumotlar) dopusk ramkasi ustida (2.19-shakl,a) yoki ostida (2.19-shakl,b) yoziladi.

G‘adir-budurlik parametrlari

	О
	u

Nominal o'lcham

GOST 2789-96 bo‘yicha r-baza uzunligi
Yuza notekisligi yo‘nalishining

a)

	(N -o' •n •ft				00 ON
					■a
		Haqiqiy o‘lcham

1.1-shakl b)

Sirt yuzasiga ishlov berish turi

0‘rab oluvchi


yoki qo'shimcha ko‘rsatmalar Belgi tokchasi

Teshikning eng katta chekli o‘lcham





Eslatma: qavsgu olingan gayka o'lclianilari iloji boricha ishlatilmasinI bajarilish *30°

D

II bajarilish
_i -(0,90... 0,95)

Eslatma: qavsga alingan gayka o'lchamlari iloji boricha ishlatilmasin

17
19
22
25
28
30
34
38
42
50
58
65

5
6
7.5

5. 
   12
   

15

15. 
    19 21 22 26 27 30 33 38 46 50
    

7.7
8.8
10.9
14.2
18.7
20.9
24.3
26.5
29.9
33.3
36.0

6. 
   45,2
   

50.9
60.8
72.1
83.4

3,2
4
5
6,5
8
10
11
13
15

15. 
    18 19 22 24 29 34 38
    

I bajarilish

Rezba qadami

Gayka uchun mo'ljallangan shplintning o'lchami (GOST391-96)

3,2x25
3,2x25
4X32
4X36
4X36
5X40
5X40
5X45
6,3X50
6,3X60