Мавзу: Ўзбек халқ эртаклари асосида майда пластик композициялар яратиш

2.25-shakl
Y uzani talab qilingan tozaligini hosil qilish uchun ruxsat etilgan ishlov berish usuli faqat bittabo‘lsa, bu ishlov berish usuli g‘adir budur- lik belgisida ko‘rsatiladi (2.25-shakl).
Tokchasi bo‘lgan belgilar 2.26-shakl a va b da, tokchasi bo‘lmagan belgilar 2.26-shakl, с da ko‘rsatilgandekjoylashtirib chiziladi.
G ‘adir-budurliklaming shartli belgilari kon- tur chizigMga, chiqarish chizig‘iga (imkoniyati boricha oMcham chizig‘ini yaqinrog‘iga) yoki chiqarilgan chiziq tokchasiga, joy etishmagani- da esa oMcham chizigMga yoki uning davomi- ga qo‘yiladi (2.27-shakl, a va b).

Belgini qo‘yishga joy boMmasa uni qo‘yish uchun chiqarish chizigMni uzishga ruxsat ber- iladi (2.28-shakl). 47	Rz2y
- -j*.
, ±ЗЦ			О

2.28-shakl
2.7-§.Chizmada ko‘p uchraydigan yuzalar g‘adir-budurligini qo‘yish
GOST 2.309-96 bo‘yicha ko‘p uchraydigan yuzalar g‘adir-budurligi buyum chizmasida quyidagi qoidalar asosida qo‘yiladi:
Buyumning hamma yuzalari bir xil g‘adir-budurlikka ega bo‘lsa, ular­ning belgisi chizmaning yuqori o‘ng burchagiga qo‘yiladi (2.29-shakl,a),

29. 
    shakl,b da belgilashga misol ko‘rsatilgan. Bunday holda g‘adir-bu- durlikni belgilashda belgining o‘lchamlari va chizig‘ining yo‘g‘onligi tas- virda ko‘rsatilganiga nisbatan 1,5 barobar yo‘g‘on bo‘lishi kerak.
    

Buyumning ma’lum qism yuzalari bir xil g‘adir-budurlikka ega bo‘lsa, chizmaning yuqori o‘ng burchagiga shu yuzalarning g‘adir-budurlik belgisidan
k eyin (V ) belgi qo‘yiladi (2.30-shakl,a,b); qavs ichidagi \y belgining o‘lchami tasvirda qo‘yilgan belgilarining o‘ Ichami bilan bir xil





3

1Rz 40 j
4 Uy
3,2 vy)
n УГ8
-F
b)
bo‘ladi.
Buyum yuzalarining bir qismiga chizmada berilgan bo‘yicha ishlov beril-
maydigan bo‘lsa, chizmaning yuqori o‘ng burchagiga (V ) belgi V
belgidan keyin qo‘yiladi (2.31-shakl a,b). Belgining o‘lchami va chizig‘ining yo‘ g‘ onligi tasvirda qo‘yilgan belgiga nisbatan 1,5 barobar yo‘ g‘ on bo‘ lishi kerak.

Buyumning bitta yuzasi har xil g‘adir-budurlikka ega bo‘ Isa, ularning che-

garasi ingichka uzluksiz chiziq bilan chizilib, o‘lchami ko‘rsatiladi va har birining o‘ziga mos g‘adir-budurligi qo‘yiladi (2.32-shakl,a).
Proeksiyada qirqim berilgan bo‘lsa, har xil g‘adir-budurlikka ega bo'lgan yuza qismining chegara chizig‘i shtrixovkalangan qismdan o‘tkazilmaydi (2.32-shakl, b)

.


2.32-shakl
Tasviming sonidan qat’iy nazar chizmada detaining soni ko‘rsatilgan bir xil elementlari (teshik, tish, paz va shunga o‘xshashlar)ga g‘adir-budurlik belgisi bir marta qo‘yiladi (2.33-shakl). Tishli g‘ildirak, evolventa, profilli shlitsalar va shunga o‘xshashlaming chizmada profili ko‘rsatilmagan boMsa, ularning ishchi yuzalarini g‘adir-budurligi bo‘luvchi aylana chizig‘iga qo‘yiladi

(2.34-shakl, a-d).
Rezba profilini g‘adir-budurligi umumiy qoida bo‘yicha rezba profilining tasviriga yoki rezba o‘lchamini ko‘rsatish uchun shartli chiqarish chizig‘iga, o‘lcham chizig‘iga yoki uning davomiga qo‘yiladi (2.35-shakl).
Bir xil g‘adir- budurlikka ega bo‘lgan

,



_ 2.35-shakl
yuzalartasvirida konturhosil bo‘lsa, bunday yuzalarning g‘adir-budirlik belgisi diametri 4*5 mmga teng bo‘lgan qo‘shimcha О belgi bilan bir marta yoziladi (2.36-shakl,a). Agar bir nechta bunday yuzalar biri ikk- inchisiga silliq o‘tadigan bo‘lsa, g‘adir-budurlik belgisiga О belgi qo‘yilmaydi (2.36-shakl,b).

Bir xil g‘adir-budurlikkaega bo‘lgan murakkab shakldan tashkil topgan yuzaga g‘adir-budurlik belgisini qo‘yish uchun yuzadan 0,8 *1 mm maso-

R

fadayo‘gonlashgan shtrix-punktir chiziq chizib, ungatokchali chiqarish chizig‘i o‘tkazib, harfiy belgi qo‘yiladi. Bu harfiy belgi nimaga tengligi chizmaning texnik talablari qismiga ko‘rsatiladi (2.36-shakI,c), masalan: yuzalarning
g‘adir-budurligi A-^R/S^.
jadvalda sirt g‘adir-budurliklar parametrlari yuzalarining holati va ishlov berish usuliga bogMiqligi berilgan

.G‘adir-budurliklar parametrlari yuzalarining holati va ishlov berish usuliga bog‘Iiqligi

G‘adir- budurliklar parametrlari	Sirt	Ishlov berish usuli