Мавзу: Ўзбек халқ эртаклари асосида майда пластик композициялар яратиш

Egri chiziqli konturlarni oMchash. Ayrim detallarda egri chiziqli konturlar mavjud. Detaining egri chiziqli konturlarini oMchashda kontuming nuqtalarini koordinatalari reysmas yordamida (8.5-shakl, a) yoki yuqori aniqlik bilan oMchaydigan shtangenreysmas yordamida aniqlanadi (8.5-shakl b). OMchashni boshlashdan oldindan detal va reysmas silliq, tekis poMat gori­zontal plita ustiga qo‘yiladi.

Ko‘p hollarda egri chiziqli kontuming o‘lchami ancha oddiy usullar bilan aniqlanadi. 8.5-shakl, с da ko‘rsatilgandek, tekis detal, masalan, egri chiziq­li dasta (richag) ni shakli va oMchamlari kalkaga ko‘chirib olinadi. Buning uchun kalka detaining tekis sirtiga qo‘yiladi va barmoqlar bilan chetlari bo- silib, egri chiziqli kontur bo‘ylab chizib chiqiladi. Hosil qilingan nusxa bo‘yicha yoylar radiusi, egri chiziq nuqtalarining koordinatalari va shu kabilarning oMchamlari topiladi (8.5-shakl, d).
Agar egri chiziqli kontur aylana yoyi yoki yumaloqlangan burchaklar boMsa, ularning oMchamlari radiusomer (radius oMchagich) yordamida





oichanadi. Radius o‘lchagich chetlari (burchaklari) har xil radiusli yumalo­qlangan shablon (andoza) plastinkalar komplektidan iborat bo‘ lib, ular o‘zaro halqa sharnir bilan birikkan (8.6-shakl,a). U yoki bu shablon plastinkani yumaloqlangan qismini detaining yumaloqligi o‘ lchanadigan joyiga qo‘yib, ularning bir-biriga tegib turganda oraliq bor-yo‘qligi aniqlanadi. Agar oraliq ular orasida bo‘ lmasa, u joyning yumaloqlash radiusi o‘ lchagichning shu plas- tinkasigako‘rsatilgan o‘lchash sonigateng boMadi (8.6-shakl,b).