Мавзу: Ўзбек халқ эртаклари асосида майда пластик композициялар яратиш

Tish oyog'i balandligi
h'-1,25m
Tishli g'ildirakning ishchi kengligi	В=(6ч-8)т
Val uchun teshik diametri	dB=0,2 do
Disk gardish qalinligi	K=2m
To'g'in qalinligi	e=(0,8 +2)m
Gupchak uzunligi	LG=1,5dB
Gupchak diametri •	de=(1,6*2)dB
Gardishdan tish tomongacha bo'lgan masofa	M=(2 ^3)m
Gardishning chiqib turgan qismi	n=0,1 de
Boshlang'ich konus yasovchisining uzunligi	R= 0,5 mi Z’+Zl

qo‘shimcha konus yasovchisining simmetriya o‘qi orasidagi burchak X - qo‘shimcha konus uchining yarim burchagidebataladi.
G‘ildirakning e qismi tishlar to‘g‘inining qalinligi, Kqismiesa disk qalinligi deyiladi.


Konussimon tishli gMldirakning tishlari chizmada GOST 2405-96ga muvofiq silindrik tishli gMldirakka o‘xshash shartli tasvirlanadi. Un­ing chizmasini chizish uchun quyidagi parametrlar beriladi: ilashish moduli-m, tishlar soni-z, uning yarim burchagi-5 .Tishli gMldirakning qolgan parametrlarining qiymatlari 7.3-jadvaldan foydalanib aniqla­nadi.
Konussimon tishli gMldirak chizmasining ham frontal qirqimi va profil proeksiyasi bajariladi va uni chizish frontal qirqimni chizishdan boshlana- di (7.26-shakl).
Frontal proeksiyada qirqim quyidagi tartibdabajariladi:
-Shtrix-punktir chiziq bilan gorizontal o‘q chiziladi. Buning ustiga belgilangan nuqtadan perpendikular shtrix-punktir chiziq o‘tkazib, boshlangMch aylana diametri (d) yarmisi o‘qning yuqori tomoniga, ikkinchi yarmisi ostiga oMchab qo‘yib, a' va c'nuqtalar hosil kilinadi;

• 
  a' va c' nuqtalardan gorizont chiziqqa nisbatan 5 burchak ostida qiya qilib boshlangMch konus yasovchilari o‘tkaziladi va s uch topiladi; bunda yasovchilar shtrix-punktir chiziq bilan chiziladi.
  

-a' va c' nuqtalar orqali boshlangMch konus yasovchilari (s'a' s'c')ga perpendikular o‘tkaziladi;

• 
  bu perpendikularlarning ustiga a¹ va c¹ nuqtalardan tish boshi va tish oyogM baland-
  

• 
  liklari oMchab h's uch bilan n' _l va f nuqtalarni tutashtirib tish tubi konusi yasovchilari hosil kilinadi;
  

-a' va c' nuqtalardan boshlang‘ich konus yasovchilari ustiga tishli g'ildirakning ishchi kengligi (tish uzunligi) В ni o‘lchab qo‘yib, unga perpendikular qilib tishning qirqim chiziqlari o‘tkaziladi, ya’ni tish kon- turlari hosil qilinadi;
tishning qirqim chiziqlari bilan cho‘qqilari konusi yasovchilarini kesish- ishidan tishlaming oxirgi nuqtalari (2¹,4¹)kelib chiqadi.
-2'va 4' nuqtalmi tutashtirib, tishli g‘ildirakning kichik ko‘ndalang tomoni hosil qilinadi;
-g‘ildirakningchapvertikalkonturidano‘ng tomonga nmasofani o‘lchab qo‘yib, disk (gardish) chizig‘i o‘tkaziladi. Disk chizig‘i bilan tishning qirqim chiziqlari kesishishidan Г va 3' nuqtalar kelib chiqadi (Г va 3' nuqtalar ko‘rsatilmagan);

• 
  to‘g‘in qalinligi (e), disk qalinligi (K), gupchak uzunligi (L_c), gupchak diametri (d_G) va val uchun teshik diametri (d_y) bo‘yicha to‘g‘in, disk, gupchak konturi chiziladi.
  

Profil proeksiyada konussimon tishli g‘ildirakning tishlari ikkita konsentrik aylanalar bilan tasvirlanadi: cho‘qqilar aylanasi (diametri d_a) asosiy tutash chiziq bilan, boshlang‘ich aylana (diametri d) shtrix-punktir chiziq bilan chiz­iladi. Tishning kichik ko‘ndalang tomonining profilproeksiyasi(2¹,4¹ diametrli aylana) vato‘g‘in aylanasi (diametri 1 '3¹) asosiy tutash chiziq bilan tasvirlana­di. Gupchak va val uchun teshikning proeksiyalari mos ravishda d_G va d_y diametrli aylanalar bo‘lib, bular ham asosiy tutash chiziq bilan chiziladi. Shponkao‘mi(b,t) o‘lchamlari bilan ko‘rsatiladi.

12. 
    §. Konussimon tishli uzatma
    

Konussimon tishli uzatmada ilashuvchi g‘ildiraklarning o‘qlari o‘zaro kesishadi. 0‘qlari orasidagi burchak 5 ,⁺ 5₂⁼90° boMgan uzatma keng tarqalgan (7.27-shakl).
Konussimon tishli ilashmani chizmasini chizish uchun shesternya va tishli gMldirakning tishlar soni (Z_{Z₂) va ilashish moduli (m)berilgan boMishi kerak.
BoMuvchi konus, konus tishli ilashma uchun baza (asos) boMib xizmatqiladi. Uning asosini diametri: shesternya uchun d_I=z₁m, tishli g‘ildirak uchun d₂ =z₂m. Shesternya va tishli g‘ildirakning parametrlarini qiymatlari 7.3- jadvaldan foydalanib aniqlanadi.
Chizmada konussimon tishli ilashmaningfrontal qirqimi asosiy tasvir bo‘lib xizmat qiladi. Buni chizishda silindrik ilashma chizmasida qirqimni bajargand- agi shartlilik va qoidalarga rioya qilinadi.
Bu frontal qirqim quyidagi tartibda bajariladi (7.27-shakl):
- ingichka tutash chiziq bilan to‘g‘ri burchak yasaladi va с uchidan bularning ustiga boshlang‘ich aylanalar diametri (d_tvad₂)ga teng c'a' vac'a' kesmalar oMchab qo‘yiladi;

• 
  c'a' va c'a' kesmalaming har birini o‘rtasidan perpendikular qilib, o‘zaro s¹ nuqtada kesish- guncha shtrix- punktir chiziqlar chiziladi, bu chiziqlar tishli gMldiraklarning o‘qlari, s¹ nuqta esa konuslaming umumiy uchi boMib hisoblanadi;
  

-s' uch bilan a', c',d' nuqtalar
shtrix-punktir chiziqlar bilan tutashtiriladi. Bu chiziqlar tishli g‘ildiraklaming boshlang‘ich konuslarini yasovchilari bo‘lib hisoblanadi.
Konus tishli ilashmaning frontal qirqimini chizish bo‘yicha bundan keyingi bajariladigan ishlar,konusg‘ildirakning frontal qirqimini bajarish kabi boMadi. Faqat bunda bajarish ishlari ikki marta (shesternya va tishli g‘ ildirak uchun) takrorlanadi. Silindrtishli ilashmadagi kabi yetaklovchi gMldirak tishi уетак-
lanuvchi g‘ildirak tishining oldidadeb hisoblanadi. Shunga ko‘ra shaklda yetaklanuvchi g‘ildirak tishining cho‘qqisini tasvirlovchi chiziq shtrix chiziq bilan chizilgan.
Konussimon tishli ilashmaning chapdan ko‘rinishida ham shestemya tishli g‘ildirakning oldida tasvirlanadi. Shuning uchun tishli g‘ildirakni shesternyaning proeksiyasi bilan ustma-ust tushgan qismi chizilmagan. Tishli g‘ildirak bilan valning shponkali birikmasi ayrim joy qirqimda ko‘rsatilgan.

12.