Мавзу: Ўзбек халқ эртаклари асосида майда пластик композициялар яратиш

quyidagi formula bilan aniqlash mumkin: C=o,i5*d. Agar uning diametrga nisbatan yanada aniqroq qiymati kerak bo‘lsa spravochnikdan olinadi. Shun- ingdek, bolt, vint va shpilka sterjeni rezbasining oxirida shar sigmenti (4.17- shakl, a), silindr (4.17-shakl, b) va shu kabi o‘n xil shakldagi faskalar qoMlaniladi. Bulaming rezba diametriga nisbatan oMchamlari GOST12414- 96 da berilgan.
R

1. 
   -V—
   

R=d...l,5d
4.17-shaklRezbalar yordamida birikmalar hosil qiladigan rezbali detallarga mahka­mlash detallari deb aytiladi. Bularga bolt, vint, shpilka, gayka va fitinglar kiradi. Detallami biriktirishda gaykaostida shayba qo‘yiladi. Siltanib,teb- ranib ishlaydigan mahkamlash detallari o‘z-o‘zidan ochilib ketmasligi uchun prujina shaybalar va shplintlardan foydalaniladi. Bu detallaming shakli va oMchamlari GOSTlarda belgilangan. Mahkamlash detallari stanokda ishlov berish paytida qanday vaziyatda bo‘lsa, ular shunday vaziyatda chiziladi.

12. 
    §. Bolt
    

Bolt bir tomoniga rezbasi bo‘lgan ikkinchi tomoni esa harxilt shakldagi kallakdan iborat sterjen (4.18-shakl).
Sterjenning rezbali tomonining uchiga o‘qqanisbatan 450 burchakli ko- nus faska chiqarilgan. Kallakning sterjenga qaragan tomoni tekis qilib ish- langan. Uning ikkinchi tomoniga yasovchilari o‘qqanisbatan 600, tomoniga nisbatan 300 burchakka qiya bo‘lgan konus faska hosil qilingan. Boltlaming kallagi olti qirrali, kvadrat, yarim-yumaloq, siiindrik va shunga o‘xshash shak- llarda boMadi.
Asosan, aniqlik darajasi past, normal va yuqori bo‘lgan boltlar ishlab chiqariladi. Boltlar o‘ziga xos konstruktsiyasi (tuzilishi) bo‘yicha uch xil bajariladi: I bajarilish - bolt sterjeniga shplint uchun teshik boMmaydi (4.19-shakl, a); II bajarilish - bolt sterjenining rezbali qismiga shplint uchun moMjallangan teshik bo‘ladi (4.19-shakl, b). Bu teshik birikmada- gi gayka har xil tebranish, silkinishlarda o‘z-o‘zidan buralib ochilib ket­masligi uchun shplintga moMjallangan (4.20-shakl, a va b); III bajarilish - bolt kallagida ikkita teshik boMadi (4.19-shakl, c). Bu teshiklar boltni o‘z- o‘zidan buralib ochilib ketmasligi uchun shplintovka simlariga moMjallangan (4.21-shakl).

Sterjen kallagi konus faskali olti burchakli prizmaboMgan bolt ko‘p tar- qalgan (4.18-shakl, a). Bolt chizish uchun uning oMchamlari GOST 7798­96 da keltiriigan. Boltni chizmasini chizish uning kallagini chapdan ko‘rinishini chizishdan boshlanadi (4.18-shakl, b). D diametri i aylana chizi lib, unda ichki