Mavzu yuzasidan tayanch tushunchalar

3. TEMPERAMENT XUSUSIYATLARI
Agar turli odamlar temperamentlari taqqoslab ko`rilsa, unda temperamentlarning xususiyatlari jihatidan o`xshash juda ko`p guruhi borligi aniqlangan. Ana shu asosda eramizning 1-asrlarida bir necha turli temperament tiplari haqida taxmin qilingan. Bunda temperament tipi deganda, odamlarning qandaydir juda ko`p guruhlarini ifodalovchi psixik xususiyatlarini yig`indisi tushunilgan. Temperamentni 1 - marta eramizdan oldingi 5 asrda yashagan vrach Gippokrat 4 ta tipga ajratadi, hozir bu tiplar Gippokrat tiplari deb ataladi. Tiplar quyidagicha nomlangan: ”Sangvinik”(qon),“Xolerik”(safro), “Flegmatik”(balg`am), “Melanxolik” (qora o`t). Hozirgi paytda tushunchalar yangicha mazmun kasb etmoqda. Temperament tiplarining psixologik tavsifi quyidagi asosiy xususiyatlar bilan aniqlanadi:
1. Senzitivlik, ya`ni psixik reaktsiyani yuzaga keltirmoq uchun zarur bo`lgan nihoyatda kuchsiz tashqi taassurot kuchiga qarab xulosa chiqarish.
2. Reaktivlik - bir xil kuch bilan ta`sir qiluvchi tashqi va ichki taassurotlarga odam qanday kuch bilan emotsional reaktsiya qilishiga qarab xulosa chiqarish - hissiylik va ta`sirlanuvchanlik.
3. Faollik - odam qanday faollik darajasi bilan tashqi olamga ta`sir etishi va maqsadlarini amalga oshirilishida tashqi hamda ichki qarshiliklarni faollik bilan engishidir.
4. Reaktivlik va faollikning o`zaro munosabati - bu hakda biz odamning faoliyati ko`p jihatdan nimaga bog`liqligiga qarab, ya`ni tasodifiy tarzdagi tashqi yoki ichki sharoitlariga (kayfiyat va boshqa) yoki maqsadlarga intilish va niyatlarga bog`liqligiga qarab xulosa chiqarish.
5. Reaktsiya tempi - bu hakda har turli psixik reaktsiyalar va jarayonlarning o`tish tezligiga, ya`ni harakat tezligiga, nutq tempiga, farosatlilikka, aql tezligiga qarab xulosa chiqaramiz.
6. Harakatlarning silliqligi va unga qarama -qarshi sifat bo`lgan rigidlik (qotib qolganlik). O`zgaruvchan tashqi sharoitlarga qanday engillik bilan yoki sust va qoloqlik bilan moslasha olish.
7. ekstrovertirovanlik va introvertirovanlik .