Mavzu: Yurak glikozidlari saqlaydigan dorivor o’simliklar va mahsulotlar

kristalli  hujayralar  bilan  o’ralgan  tolalar. 

 

  

Kimyoviy  tarkibi.    Mahsulot  tarkibida  24%  gacha  glucirrizin  (uch  asosli  gliciririzin  kislotaning 

kaliyli  va  kalciy  tuzi)  bo’ladi.  Glicirrizin  glikozidlarga  o’xshash  modda  bo’lib,  triterpin  saponinlarga 

kiradi.  U  qandga  nisbatan  40  marta  shirin,  gidrolizlanganda  qand  o’rniga  ikki  molekula  glyukuron 

kislota  (shuning  uchun  xaqiqiy  glikozid  emas)  hamda  bir  asosli  glicirretin  kislota  (aglyukon)  hosil 

qiladi. 

Qizilmiya  ildizida  yana  28  taga  yaqin  (4%  atrofida)  flavonoidlar  (likviritin,  likviritozid,  izolik-

viritin,  likurozid,  lakrozid  glabrozid,    izoglabrozid  glikozidlari  va  ularning  aglikonlari),  glycerin  va 

glikozarin  (2-metil-7-oksi-8-acetil-izoflavon)  birikmalari,  2-4%  achchiq  modda,  triterpenoid-oleanan, 

efir  moyi,  vitamin  C,    asparagin,  6-34  %  kraxmal  20%  gacha  mono  va  disaxaridlar,  pectin  va  boshqa 

moddalar  bor. 

Qizilmiyaning  yer  ustki  qismi  flafon  glikozidlarga  bor.  Undan  kvercetin,  izokvercetin, 

kempferol,  astragallin,  izoramnetin,  folerozid,  glifozid,  saporetin,  viteksin,  glabranin  va  boshqa 

flavonoidlar  ajratib  olingan.   

Glicerrizining  suvdagi  eritmasi  chayqatilsa,  saponinlar  singari  turg’un  ko’pik  hosil  qiladi,  lekin 

qizil  qon  tanachalarini  eritmaydi,  ya’ni  qonni  gemoliz  qilmaydi,  faqat  gidroliz  natijasida  hosil  bo’lgan 

aglikoni- gliciritin  kislota  gemoliz  reakciyasini  beradi. 

IX DF ga ko’radi  mahsulot  tarkibida  glicirrizin  kislota  miqdori  6% dan kam  bo’lmasligi  lozim. 

 

 

 

---

 

 

 

Ishlatilishi. 

 

Qizilmiya  o’simligining  preparatlari  nafas  yo’llari  kasallnganda  balg’am 

ko’chiruvchi,  surunkali  qabziyatda  esa  yengil  surgi  dori  sifatida  ishlatiladi.  Ildizidan  tayyorlangan 

dorivor  preparat- gliciram  astma,  eczema,  allergic  dermatit  va boshqa kasalliklarda  qo’llaniladi. 

O’simlik  preparatlari  hamda  glicirrizin  va  glicerretin  kislotalari  organizmdagi  suv-  tuz  almashi-

nuvini  tartibga  solish  hamda  dezoksikortikosteronga  o’xshash  ta’sirga  ega. 

Ildizdan  olingan  flavonoidlar  yig’indisi-likviriton  yallig’lanishiga,  spazmga  qarshi  va  antiseptic 

vosita  sifatida  me’da  shirasida  kislotlik  oshib  ketgan  hollarda  hamda  me’da  va  o’n  ikki  barmoq  ichak 

yara  kasalligini  davolash  uchun  ishlatiladi. 

Qizilmiya  poroshogi,  qirqilgan  ildizi  va  quruq  ekstrakti  farmacevtik  amaliyotda  xab  dori  tayyor-

lashda  asos sifatida  hamda  miksturalar,  choy-yig’malar  ta’mini  yahshilash  uchun  ishlatiladi. 

Qizilmiya  ildizidan  oziq-ovqat  sanoatida  (pivo,limonad  va  kvaslar  ta’mini  shirin  qilish  uchun)  va 

texnikada  (o’t o’chiradigan  ko’piruvchi  suyuqlik  tayyorlash  uchun)  keng  foydalaniladi.