Mavzu: Yurak glikozidlari saqlaydigan dorivor o’simliklar va mahsulotlar

                            Mustaqil bajarish  uchun  vazifalar 

---

I.Ob'еktlarni  o’rganish:angishvonagul  turlari,  erizimum  va           

   may  marvaridguli  . 

1.1.  O’simlik  morfologiyasini  o’rganish.   

1.2 . Maxsulotning  tashqi  ko’rinishini  o’rganish.   

1.3 . Angishvonagul,  may  marvaridgul  va erizimum  o’simliklarini         mikroskopik  tuzilishini 

o’rganish. 

2. Yurak  glikozidi  saqlovchi  maxsulotlar  kimyoviy  tahlil  qilish. 

 

                                      Laboratoriya  ishi 

          

Yurak  glikozidi  saqlovchi  maxsulotlarni  kimyoviy  tahlil  qilish 

 

  1.1.Yurak  glikozidi  saklovchi  maxsulotlarga  quyidagi  sifat  rеaksiyalarni  bajaring.  Rеaksiya  ja-

rayoning  va olingan  natijani  tushuntiring. 

a) Yurak  glikozidining  steroid  halqasiga  – Limberman-Burxard  reakciyasi.   

 

Mahsulotdan  tayyorlangan  quruq  qoldiqni  2  ml  konc.  sirka  kislotasida  eritiladi  va  probirkaga 

solinadi.  Unga  1  ml  1necha  tomchi  konc.  sulfat  kislota    va  1  ml  sirka  angidridi  solib  qizdirilsa,    push-

ti  qizil  rang  hosil  bo’lib,  u tezda  zangori  ranga  o’tadi.   

b)  Besh  a’zoli  lakton  halqasiga  Balуe-Neyman  reakciyasi.  Quruq  qoldiqni  spirtda  eritilib  

probirkaga  solinadi.      Unga  1  ml  pikrin  kislotasining  to’yingan  eritmasi  va  0,2  ml  natriy  ishqorning 

5% li   suvli  eritmasi  aralashmasidan  solinadi.  Natijada   to’q sariq  rang  hosil  bo’ladi.   

c) Olti  a’zoli  lakton  halqasiga  Rozenxeym  reakciyasi.   

  Quruq  qoldiqni  xloroformni  bir  necha  tomchisida  eritilib  unga  uch  xloracetat  kislotasining  10%  su-

vli  eritmasidan  1 ml  quyiladi.  Bunda  pushti  rang  hosil  bo’lib,  u tezda ko’k rangga  o’tadi. 

 

d) Dezoksisaxaridlarga  Keller-  Kiliani  reakciyasi. 

 Quruq  qoldiqni  3  ml  konc.  sirka  kislotasi  solb  eritiladi  va  unga  1  tomchi  temir  III  xloridini    1%  er-

itmasidan  1  tomchi  solinadi  hamda  uni  probirkadagi    tarkibidagi  temir    III  xloridi  saqlovchi  3  ml 

konc.  sulfat  kislotasiga  quyiladi.  Natijada    pribirkada  ikki  hil  ranga  ega  suyuqlik  zonalari  paydo 

bo’ladi:  pastki  qo’ng’ir  yashli  va yuqorisi  ko’k yashil  rangli  bo’lib  ular  tezda  ko’k rangga  o’tadi.    

2.2. 

Yurak 

glikozidlarini 

xromotografiya 

usuli 

bilan 

aniqlang.Xromatografik  taxlil  natijasini 

izohlang.( 

 

5  g  maydalangan  yurak  glikozidi  saqlaydigam  mahsulotni  150  ml  hajmli  kolbaga  solinadi    va 

unga  50  ml  70  %  etanol  solinib,  havo  sovutkich  trubkasi  bilan  birlashtiriladi  va  qaynab  turgan  suv 

hammomida  30  minut  qizdiriladi.    Ekstrakt  sovigandan  keyin  filtrlanadi.  Filtratga  3  ml    qo’rg’oshin 

acetatining  10  %  eritmasidan  solinadi  va  hosil  bo’lgan  cho’kmani  filtrlab  ajratiladi.  Filtratni  xloro-

form-etanol  (4:1)  aralashmasi  bilan  chayqatiladi  va  ekstraktni  suvsuz  sulfat  natriy    tuzidan 

o’tkaziladi.  Ekstraktdan  erituvchi  haydalaniladi  va  quruq  qoldiqni  xloroform  etanol  (1:1)  da  eritiladi. 

Eritma  xromatografiya  plastinkasining  (―Silufol‖)  start  chizig’ining  belgilangan  nuqtasiga  kapillyar 

naycha  yordamida    joylashtiriladi  va  xloroform-etanol  (3:1)  eritmasi  bo’lgan  xromatografik    ko-

lonkaga  solinadi.  Eritma  front  chizig’iga  ko’tarilganda  xromatogramma  plastinkasini  kolonkadan 

olib  quritiladi  va  pulverizator  yordamida  xromotogramma  plastinkasiga  pikrat  natriy  (10%  NaOH  va 

pikrin  kislotasining  1%  eritmasini  1:9  aralashmasi)  eritmasidan  sepiladi.  Natijada  yurak  glikozidlari 

to’q  sariq  dog’lar    holida  ko’rinadi.  Bu  dog’lar  Rf  ni  hisoblab,  ularni  guvox  sifatida  ishlatilgan 

oldindan  ma’lum  bo’lgan  yurak  glikozidlarini  Rf  i  bilan  solishtirib  ma’lum   bir xulosa  chiqariladi. 

---