Mavzu: Yaxyo Gʻulomov haqida va uning arxeologiyani rivojlanishidagi xissasi Bajardi: M. Xazratqulova Tekshirdi: R. Qoʻyliyev

 

---

19 
Xulosa
O’zbekiston o’z mustaqilligini qo’lga kiritgandan keyin mamlakatimiz 
xalqlari tarixini, uning betakror madaniyatini o’rganishni o’ziga maqsad qilib oldi. 
Arxeologiya ham tarix fanining bir qismi bo’lib, bu ikki fan bir-biriga 
qaramaqarshi bo’lmasdan, balki o’zaro hamkorlikda ishlaydigan va bir-birini 
to’ldiradigan fandir. Shuning uchun tarix fanidan arxeologiyani, arxeologiya 
fanidan tarixni ajratib bo’lmaydi. Arxeologiya fani tarixni yozma manbalardan 
tashqari asosan moddiy madaniyat manbalariga qarab o’rganadi. Arxeologiya fani 
O’rta Osiyoga bu xududni ruslar bosib olgandan keyingina kirib kelgan. Rossiya 
xududiga ham arxeologiya fani Yevropadan kelgan. O’rta Osiyo xududida ruslar 
kelgunga qadar mahalliy aholi tomonidan biron-bir yerda arxeologik izlanishlar 
olib borilganligi to’g’risida ma’lumot uchramaydi. Ammo insoniyat yaratilibdi-ki, 
u o’zining qayerdan kelib chiqqanligi, kimlarni avlodi ekanligini bilishga bo’lgan 
intilish, qiziqish uni hech qachon tark etmagan. Shuning uchun eng qadimgi 
zamonlardan boshlab o’zlarini tarixlarini otabobolaridan qolgan hikoya, rivoyat, 
doston, yoki afsonalarga yo’girilib ketgan tarixni bir-birlariga aytishgan va 
avloddan-avlodga alohida doston sifatida berilgan.. Yunonlarning buyuk tarixchisi 
Gerodot ham qadimgi tarixdan qolgan rivoyaglarga asoslanib turib bir qator 
fikrlarni aytgan. Lekin antik dunyoning buyuk tarixchi va faylasufi Lukretsiy Kar 
kabi o’z zamonasidan yaqin ikki ming yil ilgariroq insoniyat tarixini moddiy 
madaniyat yodgorliklariga qarab uchta katta davrga bo’lib, insoniyat tarixi tosh, 
mis va temir davrlariga bo’linishini ayta olgan olim bo’ladi. Eng dastlabkn 
arxeologik qazishmalarni miloddan avvalgi VI asrda yashagan Vavilon podshosi 
Nabonid tomonidan amalga oshirilgan. Ammo uning maqsadi qadimgi tarixni 
o’rganish emas, balki qadimgi podsholiklardan qolgan saroy va ibodatxonalarning 
tarxi, ularning asosi (fundamenti) qanday yaratilganligini aniqlash va ayniqsa o’sha 
xalqlardan qolib ketgan tavsiyalarni topib olmoqchi edi. «Arxeologiya» iborasi 
antik dunyoda miloddan ilgarigi V asrlardan boshlab uchray boshlaydi, ammo bu 
atama milodni birinchi asrlaridan boshlab «qadimiyat» atamasi bilan almashinadi.

---

20