Mavzu: yarim o’tkazgich ham o’tkazgich tok tashuvchilar va ulardagi farq

Kambag’allashgan kontakt. Metall-yarimo’tkazgich kontaktining yarimo’tkazgich kontaktoldi sohasidagi erkin elektronlar kontsentratsiyasi o’zgarishi va kontakt maydon kattaligi o’rtasidagi bog’lanishni batafsil qarab chiqamiz. SHuni eslatib o’tish lozimki qarab chiqilayotgan kontaktda, kontakt maydon yarimo’tkazgichdan bir qism elektronlarning metallga o’tishi natijasida paydo bo’ladi, chunki yarimo’tkazgichning chiqish ishi , metallning chiqish ishidan kichik. Yarimo’tkazgichga kiruvchi kontakt maydon mavjud bo’lganda yarimo’tkazgichdagi elektronlar energiyasi koordinataga bog’liq bo’lmagan va kontakt maydon bilan xarakterlanadigan kristall ppanjara xususiy maydoni energiyalari yig’indilari bilan aniqlanadi: Energiyaning bu qismi koordinata funktsiyasi hisoblanadi, chunki kontakt maydon yarimo’tkazgichning butun hajmiga kirmaydi:

Yarimo’tkazgich chuqurligida (ichida), yahni da kontakt maydon bilan xarakterlanuvchi elektronlar energiyasi nolga teng, chunki . Yarimo’tkazgichning o’tkazuvchanlik zonasida elektronlar kontsentratsiyasi koordinata funktsiyasi kabi quyidagicha ifodalanishi mumkin:





4-rasm. Elektron turdagi o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan yarimo’tkazgichning kontaktoldi sohasida yarimo’tkazgichning zona diagrammasi (a) va elektronlar kontsentratsiyasi taqsimoti (b).


= (1)
Bu yerda n₀-yarimo’tkazgich ichida erkin elektronlarning muvozanatiy kontsentratsiyasi, k-Bolg’tsman doimiysi, T-temperatura.
(1) ifodadan ko’rinadiki, ortishi bilan n(x) kattalik keskin kamayadi, yahni ajralish sohasiga yaqinlashgansari erkin elektronlar kontsentratsiyasi kamayadi. Yarimo’tkazgichning elektronlarga kambag’allashgan kontaktoldi sohasida kambagallashish! musbat zaryadning paydo bo’lishiga olib keladi, yahni ionlashgan donor aralashma atomlarining musbat zaryadi elektronlarning manfiy zaryadi bilan kompensatsiyalashmaydi. n-turdagi o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan yarimo’tkazgichda zaryadning hajmiy zichligi quyidagiga teng:
, (2)
bu yerda q–elektronning zaryadi, N_d-donor aralashmaning ionlashgan atomlari kontsentratsiyasi. Aksariyat yarimo’tkazgichlarda xona temperaturasida ham barcha mayda donor aralashmalar to’la ionlashadi, yahni n_o N_d. SHu sababli (2) ifodani quyidagicha yozish mumkin:
(3)
Puasson tenglamasi yordamida yarimo’tkazgichlarda zaryadning hajmiy zichligi ni orqali ifodalash mumkin (bu yerda va kelgusida va deb hisoblaymiz):
(4)
Bu yerda –yarimo’tkazgichning dielektrik singdiruvchanligi, -elektr doimiysi bo’lib, son qiymati 8,85^.10 ^-12 Fm ga teng.
(1) ifodani (4) ga qo’yib ning qiymatini topish uchun quyidagi tenglamani olamiz
(5)
va > 0 va > (2-3) kT bo’lgan holni qaraymiz ( ning kichik qiymatlarida kontakt maydon tufayli elektronlar energiyasining ortishi ehtiborga olmasa bo’ladigan darajada kam). Bunday sharoitlarda (5) ifoda tarkibida eksponenta bo’lgan kvadrat qavs ichidagi had birdan yetarlicha kichik va (5) tenglama quyidagicha yozilishi mumkin:
(6)
(6) ifodani koordinata bo’yicha integrallab quyidagini olamiz:
(7)
Integrallash doimiysi S₁ ni topish uchun chegaraviy shartlarni qarab chiqamiz. Yuqorida aytib o’tilganidek, kontakt maydon yarimo’tkazgichning butun chuqurligiga kira olmaydi va shu sababli hajmiy zaryad qatlami chekli uzunlikka ega. Bu qatlam chegarasida, yahni xL _n da maydon yo’q deb hisoblaymiz:
va (8)
Bu yerda x koordinata ajralish chegarasidan yarimo’tkazgich chuqurligi bo’ylab hisoblanadi, yahni chegaraning o’zida x=0 (4-rasmga qarang). (8) shartni (7) tenglamaga qo’yib, integrallash doimiysi S₁ ni topamiz:
(9)
(7) va (6) tenglamalardan foydalanib ning qiymatini aniqlaymiz:
(10)
Endi (8) ifodadan foydalanib elektr maydon kuchlanganligi Ye ning x koordinataga bog’liqligini olamiz:
(11)
(11) munosabatdan ko’rinadiki, x0 holatda elektr maydon kuchlanganligi o’zining eng katta qiymatiga erishadi:


(12)
5-rasmda (11) munosabat orqali chizilgan E (x) bog’lanish grafigi keltirilgan. Rasmdan ko’rinib turibdiki, elektr maydoni yarimo’tkazgich qalinligi bo’yicha chiziqli o’zgarar ekan. bog’lanishni aniqlash uchun (10) tenglamani integrallaymiz:


,
undan - (13)