Mavzu: Yalpi talab yalpi taklif va ularning hajmiga tasir etuvchi omillar

3. Yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi muvozanat va uning o’zgarishi 

Yuqorida  yalpi  talab  mamlakat  miqyosida  iqtisodiyotning  hamma 

bo’limlarida  va  tarkibiy  qismlarida  yaratilgan  turli  tovar  va  xizmatlarni  sotib 

olishga  mo’ljallangan  pullar  miqdori  sifatida,  yalpi  taklif  esa  iqtisodiyotning 

barcha tarmoqlari va hududlari, korxona va tashkilotlarida sotish uchun ishlab  

chiqarilgan tovarlar va xizmatlarning yalpi miqdori sifatida namoyon bo’lishini 

aytib o’tgan edik.  

Endi  shuni  ta’kidlash  joizki,  milliy  bozorda,  oldi-sotdi  jarayonida  pul 

egalari,  ya’ni  istе’molchilar  ixtiyoridagi  pullar  tovar  va  xizmatlar  egalariga, 

aksincha  yaratilgan  tovar  va xizmatlar  esa  pul  egalariga o’tishi  lozim. Boshqacha 

aytganda  tovarlar  dunyosi  bilan  pul  dunyosi  o’rtasidagi  harakat  qarama-qarshi 

oqim  hosil  qiladi.  Buning  uchun  esa  pul  egalari  sotib  olmoqchi  bo’lgan  tovar  va 

xizmatlar tarkibi, miqdori, sifati hamda narxi bo’yicha ishlab chiqarilgan tovar va 

xizmatlar  turi,  miqdori,  sifati  hamda  qiymati  bilan  mos  tushishi  lozim.  Bunday 

moslikning  qanchalik  ta’minlanishi  turli  bozorlar  orqali  aniqlanadi  va  tartibga 

solinadi.  Bu  moslik  darajasi  yalpi  talab  va  yalpi  taklif  o’rtasidagi  muvozanat  va 

uning o’zgarishi orqali aniqlanadi.  

Yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi nisbatni quyidagi chizma orqali 

ifodalash mumkin. Albatta, rеal hayotda bunday to’liq muvozanatlik sodir bo’lishi 

juda qiyin va murakkabdir. Lеkin tovar va xizmatlarning u yoki bu turlari, miqdori 

va  sifati  bo’yicha  mos  kеlish  hollari  uchrab  turadi.  Yalpi  talab  bilan  yalpi 

taklifning bir-biriga mosligi iqtisodiy muvozanat dеb ham yuritiladi.

  

 

 

 

 

 

 

 

---

31